Αφιερωμένη στον «αιρετικό» επιστήμονα Γαλιλαίο και το έργο του είναι η νέα παραγωγή-ντοκιμαντέρ που παρουσιάζει το Ίδρυμα Ευγενίδου...
Αφιερωμένη στον «αιρετικό» επιστήμονα Γαλιλαίο και το έργο του είναι η νέα παραγωγή-ντοκιμαντέρ που παρουσιάζει το Ίδρυμα Ευγενίδου. Το 2010, με τη συμπλήρωση 400 χρόνων από την έκδοση του κορυφαίου συγγράμματος του Γαλιλαίου, Sidereus Nuncius (Αγγελιοφόρος των Άστρων), ζήτησα από τον Γουίλιαμ Σέι, καθηγητή στο περίφημο πανεπιστήμιο της Πάντοβα στην Ιταλία (εκεί όπου άλλοτε έζησε και δίδαξε ο Γαλιλαίος) και μάλιστα κάτοχο τής έδρας Galileiana που θεσπίστηκε προς τιμήν του μεγάλου αστρονόμου, να μας δώσει, ως ίσως ο καταλληλότερος άνθρωπος παγκοσμίως, μερικές έγκυρες πληροφορίες για τον μεγάλο σοφό
Κάπως έτσι, προέκυψε «λαυράκι»: ο κ. Σέι σκιαγράφησε μια εικόνα του θρυλικού επιστήμονα, από την οποία προκύπτει ότι ο Γαλιλαίος ήταν μεν κορυφαίος αστρονόμος αλλά όχι και τόσο comme il faut παλικάρι...
Ποιες ήταν οι συνθήκες εκείνης της εποχής, όταν ο Γαλιλαίος προέβη στις μεγάλες επιστημονικές ανακαλύψεις του;
Μπορεί να πει κανείς ότι ο Γαλιλαίος στάθηκε λιγάκι τυχερός αφού οι Ιταλοί στη Βενετία και το Μουράνο κατασκεύαζαν ήδη φακούς από γυαλί, τους οποίους χρησιμοποίησε και οι οποίοι τον βοήθησαν στο να δημιουργήσει ένα τηλεσκόπιο, με δυνατότητα μεγέθυνσης κάπου στις 15 φορές.
Μπορεί να πει κανείς ότι ο Γαλιλαίος στάθηκε λιγάκι τυχερός αφού οι Ιταλοί στη Βενετία και το Μουράνο κατασκεύαζαν ήδη φακούς από γυαλί, τους οποίους χρησιμοποίησε και οι οποίοι τον βοήθησαν στο να δημιουργήσει ένα τηλεσκόπιο, με δυνατότητα μεγέθυνσης κάπου στις 15 φορές.
Υπήρχαν και άλλα τηλεσκόπια τότε, όμως με δυνατότητα μεγέθυνσης γύρω στις 4-5 φορές. Συνεπώς επρόκειτο για ένα σημαντικό βήμα. Κι έτσι ο Γαλιλαίος κατόρθωσε να κοιτάξει στο φεγγάρι και να δει ότι έμοιαζε αρκετά με τη Γη. Βέβαια οι αρχαίοι Ελληνες είχαν ήδη μιλήσει για όλα αυτά.
Ο Πλούταρχος είχε γράψει τον Διάλογο στο Πρόσωπο του Φεγγαριού όπου δύο άνθρωποι πάνω στη Σελήνη συζητούν για τη Γη και όταν κάποιος λέει ότι μπορεί να υπάρχει ζωή «εκεί κάτω» ο άλλος του απαντά: «θα αστειεύεσαι, βέβαια...». Το έργο του Πλουτάρχου ήταν εξαιρετικά δημοφιλές στις μέρες του Γαλιλαίου, με μεταφράσεις του στα ιταλικά αλλά και στα λατινικά από κορυφαίους επιστήμονες όπως ο Κέπλερ.
Τι είδε ο Γαλιλαίος με το τηλεσκόπιο;
Είδε πιο πολλά άστρα απ' ότι περίμενε, ότι η Αφροδίτη κινούνταν γύρω από τον Ήλιο και όχι γύρω από τη Γη, έκανε παρατηρήσεις για τον Δία κ.λπ. Όλα αυτά τον έκαναν πολύ δημοφιλή. Ο Γαλιλαίος απέκτησε το πρόβλημα από τη στιγμή που δεν είπε ότι η Γη μάλλον κινείται γύρω από τον Ήλιο, αλλά δήλωσε ότι έχει απόδειξη περί αυτού. Δυστυχώς δεν είχε απόδειξη. Είχε απλώς ένα επιχείρημα. Οπότε ειπώθηκε στον Γαλιλαίο ότι δεν μπορεί να εκδώσει κάποιο σχετικό βιβλίο. Αλλά χρόνια αργότερα, το 1623, έγινε Πάπας ένας φίλος του Γαλιλαίου, ο Μαφέο Μπαρμπερίνι. Ο Γαλιλαίος τον επισκέφτηκε στη Ρώμη και, μετά από αυτήν την επίσκεψη, θεώρησε ότι δεν υπήρχε πρόβλημα και ότι θα μπορούσε να τυπώσει ό, τι ήθελε. Ο Πάπας, τότε, δεν ήταν φορέας μόνο θρησκευτικής εξουσίας, διέθετε και πολιτική. Και επιχειρούσε να ελέγξει την Τοσκάνη, οι αρχές της οποίας προστάτευαν τον Γαλιλαίο. Έτσι, ο Γαλιλαίος κλήθηκε στη Ρώμη για να απολογηθεί. Δεν βασανίστηκε ή κάτι τέτοιο αλλά τέθηκε σε κατ' οίκον περιορισμό. Η ιστορία όλη, με δυο λόγια, ήταν ότι ο Πάπας ήθελε να κάνει σαφές στον Μεγάλο Δούκα της Τοσκάνης ότι αυτός ήταν «το αφεντικό».
Επίσης ο Πάπας ήταν αλαζόνας αλλά το ίδιο ήταν και ο Γαλιλαίος. Κι έτσι ήταν κάπως δύσκολο να συνεννοηθούν...
Θα μπορούσε ο Γαλιλαίος να γλιτώσει ακόμη κι αυτήν την -όχι εξοντωτική- ποινή;
Ο Γαλιλαίος, μαζί με τα άλλα, δεν ήταν καθόλου διπλωμάτης. Επίσης είχε πραγματικά πειστεί -κι αυτό μού δημιούργησε μεγάλη έκπληξη όταν το διαπίστωσα ερευνώντας- ότι ο Θεός τού είχε δώσει το χάρισμα να κάνει διάφορες σπουδαίες ανακαλύψεις. Εντυπωσιακό, δε νομίζετε;
Όταν το πρωτοείδα νόμισα ότι ο Γαλιλαίος αστειευόταν αλλά μετά διάβασα που το έγραφε πολύ σοβαρά στο προσωπικό του ημερολόγιο!
Πώς ήταν σαν άνθρωπος ο Γαλιλαίος; Ποιος ήταν ο χαρακτήρας του;
Ήταν σίγουρα ένας χαρισματικός άνθρωπος, ίσως περισσότερο καλλιτέχνης παρά επιστήμονας. Αρχικά ήθελε να γίνει ζωγράφος. Και σε όλη του τη ζωή, οι καλύτεροι φίλοι του ήταν ζωγράφοι. Αλλά ο πατέρας του τού είπε «υπάρχουν ένα σωρό ζωγράφοι, γιατί δεν αποκτάς μια σίγουρη δουλειά;». Έτσι, επειδή ήταν καλός στα μαθηματικά, έγινε καθηγητής.
Ήταν επίσης αρκετά καλός μουσικός, ενδιαφερόταν για τη λογοτεχνία, τους Ιταλούς κλασσικούς κ.λπ. Μπορούσε επίσης να είναι πολύ ευχάριστος και διασκεδαστικός ενώ ήταν ειδικός στα κρασιά και μέγας πότης. Όσο για τη δουλειά του στο Πανεπιστήμιο, παρότι το αντικείμενο της διδασκαλίας του τότε δεν θεωρούνταν ιδιαίτερα σημαντικό και οι ώρες διδασκαλίας δεν ήταν πολλές, ο Γαλιλαίος γκρίνιαζε και παραπονιόταν.
Μετά την ανακάλυψη του τηλεσκοπίου έφυγε από το Πανεπιστήμιο και πήγε στη Φλωρεντία και ο Μεγάλος Δούκας της Τοσκάνης, μην έχοντας χρήματα να τού δώσει αφού και τότε υπήρχε οικονομική κρίση(...), έπεισε το Πανεπιστήμιο της Πίζας να τον προσλάβει, χωρίς όμως να του επιβάλλει την υποχρέωση να διδάσκει.
Και ο Γαλιλαίος δεν πήγε ποτέ στο Πανεπιστήμιο να δώσει μια διάλεξη, να κάνει ένα σεμινάριο κ.λπ. Με αποτέλεσμα, όταν καταδικάστηκε το 1633, αντί να τον λυπηθούν όπως ίσως φαντάζεσαι, οι νεώτεροι καθηγητές να ξεσπάσουν σε χειροκροτήματα! Ο Γαλιλαίος ήταν αναμφίβολα μεγάλος επιστήμονας αλλά ταυτόχρονα και πολύ δύσκολος χαρακτήρας. Και ίσως αυτό να έπαιξε ρόλο στα διάφορα σκαμπανεβάσματα της ζωής του».
=====
Περισσότερα για το έργο και την ενδιαφέρουσα ζωή του Γαλιλαίου μπορεί κανείς να βρει στην παρακάτω βιβλιογραφία:
«Ιστορία του ευρωπαϊκού πνεύματος – 7ος τόμος». Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος ξετυλίγει το πώς θεμελιώθηκε η επιστήμη της αστρονομίας μέσα από αγώνες για τον θρίαμβο του ανθρώπινου πνεύματος απέναντι στις δεισιδαιμονίες και τον θρησκευτικό σκοταδισμό.
«Εξουσία και μαθηματικά», Χριστίνα Φίλη, εκδόσεις Παπασωτηρίου. Ποια η θέση των μαθηματικών επιστημόνων απέναντι στην κατά καιρούς πολιτική και θρησκευτική εξουσία. Η Υπατία, ο Γαλιλαίος, ο Λάιμπνιτς, ο Όιλερ είναι κάποιοι από εκείνους που βίωσαν αυτήν την ιδιαίτερη σχέση. Προλογίζει ο Απόστολος Δοξιάδης.
«Γαλιλαίος: ο αγώνας για την επιστήμη», Ετζίντιο Φέστα, εκδόσεις Μεταίχμιο. Μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα βιογραφία, με πλήθος παραπομπών. Ο συμπατριώτης του Γαλιλαίου διατρέχει όλη του τη ζωή, εστιάζοντας και στα παιδικά του χρόνια: «ο Γαλιλαίος είχε μητέρα χωρίς κατανόηση, πατέρα γεμάτο έγνοιες και κληρονόμησε -ως φαίνεται- τον στρυφνό κι εριστικό χαρακτήρα της μητέρας του».
Είδε πιο πολλά άστρα απ' ότι περίμενε, ότι η Αφροδίτη κινούνταν γύρω από τον Ήλιο και όχι γύρω από τη Γη, έκανε παρατηρήσεις για τον Δία κ.λπ. Όλα αυτά τον έκαναν πολύ δημοφιλή. Ο Γαλιλαίος απέκτησε το πρόβλημα από τη στιγμή που δεν είπε ότι η Γη μάλλον κινείται γύρω από τον Ήλιο, αλλά δήλωσε ότι έχει απόδειξη περί αυτού. Δυστυχώς δεν είχε απόδειξη. Είχε απλώς ένα επιχείρημα. Οπότε ειπώθηκε στον Γαλιλαίο ότι δεν μπορεί να εκδώσει κάποιο σχετικό βιβλίο. Αλλά χρόνια αργότερα, το 1623, έγινε Πάπας ένας φίλος του Γαλιλαίου, ο Μαφέο Μπαρμπερίνι. Ο Γαλιλαίος τον επισκέφτηκε στη Ρώμη και, μετά από αυτήν την επίσκεψη, θεώρησε ότι δεν υπήρχε πρόβλημα και ότι θα μπορούσε να τυπώσει ό, τι ήθελε. Ο Πάπας, τότε, δεν ήταν φορέας μόνο θρησκευτικής εξουσίας, διέθετε και πολιτική. Και επιχειρούσε να ελέγξει την Τοσκάνη, οι αρχές της οποίας προστάτευαν τον Γαλιλαίο. Έτσι, ο Γαλιλαίος κλήθηκε στη Ρώμη για να απολογηθεί. Δεν βασανίστηκε ή κάτι τέτοιο αλλά τέθηκε σε κατ' οίκον περιορισμό. Η ιστορία όλη, με δυο λόγια, ήταν ότι ο Πάπας ήθελε να κάνει σαφές στον Μεγάλο Δούκα της Τοσκάνης ότι αυτός ήταν «το αφεντικό».
Επίσης ο Πάπας ήταν αλαζόνας αλλά το ίδιο ήταν και ο Γαλιλαίος. Κι έτσι ήταν κάπως δύσκολο να συνεννοηθούν...
Θα μπορούσε ο Γαλιλαίος να γλιτώσει ακόμη κι αυτήν την -όχι εξοντωτική- ποινή;
Ο Γαλιλαίος, μαζί με τα άλλα, δεν ήταν καθόλου διπλωμάτης. Επίσης είχε πραγματικά πειστεί -κι αυτό μού δημιούργησε μεγάλη έκπληξη όταν το διαπίστωσα ερευνώντας- ότι ο Θεός τού είχε δώσει το χάρισμα να κάνει διάφορες σπουδαίες ανακαλύψεις. Εντυπωσιακό, δε νομίζετε;
Όταν το πρωτοείδα νόμισα ότι ο Γαλιλαίος αστειευόταν αλλά μετά διάβασα που το έγραφε πολύ σοβαρά στο προσωπικό του ημερολόγιο!
Ήταν σίγουρα ένας χαρισματικός άνθρωπος, ίσως περισσότερο καλλιτέχνης παρά επιστήμονας. Αρχικά ήθελε να γίνει ζωγράφος. Και σε όλη του τη ζωή, οι καλύτεροι φίλοι του ήταν ζωγράφοι. Αλλά ο πατέρας του τού είπε «υπάρχουν ένα σωρό ζωγράφοι, γιατί δεν αποκτάς μια σίγουρη δουλειά;». Έτσι, επειδή ήταν καλός στα μαθηματικά, έγινε καθηγητής.
Ήταν επίσης αρκετά καλός μουσικός, ενδιαφερόταν για τη λογοτεχνία, τους Ιταλούς κλασσικούς κ.λπ. Μπορούσε επίσης να είναι πολύ ευχάριστος και διασκεδαστικός ενώ ήταν ειδικός στα κρασιά και μέγας πότης. Όσο για τη δουλειά του στο Πανεπιστήμιο, παρότι το αντικείμενο της διδασκαλίας του τότε δεν θεωρούνταν ιδιαίτερα σημαντικό και οι ώρες διδασκαλίας δεν ήταν πολλές, ο Γαλιλαίος γκρίνιαζε και παραπονιόταν.
Μετά την ανακάλυψη του τηλεσκοπίου έφυγε από το Πανεπιστήμιο και πήγε στη Φλωρεντία και ο Μεγάλος Δούκας της Τοσκάνης, μην έχοντας χρήματα να τού δώσει αφού και τότε υπήρχε οικονομική κρίση(...), έπεισε το Πανεπιστήμιο της Πίζας να τον προσλάβει, χωρίς όμως να του επιβάλλει την υποχρέωση να διδάσκει.
Και ο Γαλιλαίος δεν πήγε ποτέ στο Πανεπιστήμιο να δώσει μια διάλεξη, να κάνει ένα σεμινάριο κ.λπ. Με αποτέλεσμα, όταν καταδικάστηκε το 1633, αντί να τον λυπηθούν όπως ίσως φαντάζεσαι, οι νεώτεροι καθηγητές να ξεσπάσουν σε χειροκροτήματα! Ο Γαλιλαίος ήταν αναμφίβολα μεγάλος επιστήμονας αλλά ταυτόχρονα και πολύ δύσκολος χαρακτήρας. Και ίσως αυτό να έπαιξε ρόλο στα διάφορα σκαμπανεβάσματα της ζωής του».
=====
Περισσότερα για το έργο και την ενδιαφέρουσα ζωή του Γαλιλαίου μπορεί κανείς να βρει στην παρακάτω βιβλιογραφία:
«Ιστορία του ευρωπαϊκού πνεύματος – 7ος τόμος». Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος ξετυλίγει το πώς θεμελιώθηκε η επιστήμη της αστρονομίας μέσα από αγώνες για τον θρίαμβο του ανθρώπινου πνεύματος απέναντι στις δεισιδαιμονίες και τον θρησκευτικό σκοταδισμό.
«Εξουσία και μαθηματικά», Χριστίνα Φίλη, εκδόσεις Παπασωτηρίου. Ποια η θέση των μαθηματικών επιστημόνων απέναντι στην κατά καιρούς πολιτική και θρησκευτική εξουσία. Η Υπατία, ο Γαλιλαίος, ο Λάιμπνιτς, ο Όιλερ είναι κάποιοι από εκείνους που βίωσαν αυτήν την ιδιαίτερη σχέση. Προλογίζει ο Απόστολος Δοξιάδης.
«Γαλιλαίος: ο αγώνας για την επιστήμη», Ετζίντιο Φέστα, εκδόσεις Μεταίχμιο. Μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα βιογραφία, με πλήθος παραπομπών. Ο συμπατριώτης του Γαλιλαίου διατρέχει όλη του τη ζωή, εστιάζοντας και στα παιδικά του χρόνια: «ο Γαλιλαίος είχε μητέρα χωρίς κατανόηση, πατέρα γεμάτο έγνοιες και κληρονόμησε -ως φαίνεται- τον στρυφνό κι εριστικό χαρακτήρα της μητέρας του».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου