Οι ταινίες του σημάδεψαν ανεξίτηλα την έβδομη τέχνη και όχι άδικα. Ο Μπερνάντο Μπερτολούτσι (Bernardo Bertolucci), ένας σπουδαίος αλλά αμφιλεγόμενος καλλιτέχνης του κινηματογράφου κι ένας σημαντικός διανοούμενος της εποχής μας, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 77 ετών έπειτα από μακρά ασθένεια...
Κατάφερε να ξεχωρίσει από τους άλλους Ιταλούς σκηνοθέτες γιατί ήταν κινηματογραφικός ποιητής, που με τη φοβερή εικαστική του ματιά κατάφερνε να στήσει υπέροχες εικόνες. Ποιητής, παραγωγός, σκηνοθέτης βραβευμένων ταινιών και ντοκιμαντέρ, υπήρξε ένας άνθρωπος που επηρέασε, με την παρουσία και τη δημιουργικότητα του την ιταλική και ευρωπαϊκή πραγματικότητα.
Bernardo Bertolucci, left, with Marlon Brando filming Last Tango in Paris in 1972 -THE TIMES
Κυρίαρχα θέματα στο φιλμικό του σύμπαν ήταν η ευρωπαϊκή πολιτική, η κοινωνική πραγματικότητα, καθώς και η αποδοκιμασία του για τη στάση της ιταλικής κοινωνίας απέναντι στον φασισμό. Διακρίνεται για την αισθητική ολοκλήρωση των ταινιών του, την εικαστικότητα των πλάνων του, την αρμονία εικόνας και περιεχομένου και το υπαρξιακό βάθος των ταινιών του.
«Πιστεύω ότι μετά από κάθε ταινία υπάρχει ένα είδος τέλους, σχεδόν ένα είδος θανάτου, και μετά η επόμενη ταινία είναι μια ανάσταση. Λέω ότι πρόκειται για ένα είδος θανάτου με την έννοια ότι όταν δεν γυρίζω ταινίες αισθάνομαι να ανήκω στον κόσμο των φυτών μάλλον παρά στον κόσμο των ανθρώπων. Τα δύο στοιχεία που κατά τη γνώμη μου είναι τα πιο ποιητικά, συγκινητικά, ουσιαστικά για τον κινηματογράφο, είναι ο χρόνος και το φως [...] Κάθε ταινία έχει τη δική της ιδιαίτερη ατμόσφαιρα. Ο θεατής θυμάται πάντα την ατμόσφαιρα.», είχε αναφέρει σε παλιότερη συνέντευξη του.
Bernardo Bertolucci - Photo: Variety.com
Γεννήθηκε στην Πάρμα της τότε φασιστικής Ιταλίας στις 16 Μαρτίου 1940. Μεγαλωμένος σε ένα καλλιτεχνικό περιβάλλον, ο Μπερτολούτσι ξεκίνησε να γράφει σε ηλικία 15 ετών και σύντομα έλαβε αρκετά λογοτεχνικά βραβεία, μεταξύ των οποίων το Premio Viareggio για το πρώτο του βιβλίο. Ο πατέρας του ήταν ποιητής και είχε βοηθήσει τον Ιταλό σκηνοθέτη Πιερ Πάολο Παζολίνι να κυκλοφορήσει το πρώτο του μυθιστόρημα. Αυτή ήταν η αφορμή για την πρώτη του επαφή με τον κινηματογραφικό κόσμο, αφού ο Παζολίνι τον προσέλαβε ως βοηθό σκηνοθέτη για την ταινία Accattone το 1961. Στη συνέχεια άρχισε να σκηνοθετεί τις δικές του ταινίες, δημιουργώντας κάποια από τα αριστουργήματα του ιταλικού σινεμά, όπως το αμφιλεγόμενο «Τελευταίο Τανγκό στο Παρίσι».
Ο Μπερτολούτσι υπήρξε άθεος και μαρξιστής, ενώ για μια περίοδο εντάχθηκε και στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ιταλίας. Όπως και ο Λουκίνο Βισκόντι έκανε αρκετές ταινίες για να εκφράσει τις πολιτικές του πεποιθήσεις. Ο «Κομφορμίστας» (1970) ήταν μία από αυτές που κατάφερε να ασκήσει κριτική στην φασιστική ιδεολογία και αναφερόταν στην σχέση ανάμεσα στην εθνότητα και στον εθνικισμό αλλά και σε θέματα λαϊκής και συλλογικής φύσεως. Μάλιστα η ταινία επηρέασε βαθύτατα και τη γενιά των Αμερικανών σκηνοθετών των αρχών της δεκαετίας του ’70, όπως ο Φράνσις Φορντ Κόπολα, ο Μάρτιν Σκορσέζε, ο Μπράιαν Ντε Πάλμα και ο Πολ Σρέιντερ.
Το 1988 κέρδισε Όσκαρ καλύτερης σκηνοθεσίας και διασκευασμένου σεναρίου για την ταινία «Ο τελευταίος αυτοκράτορας» και είχε τιμηθεί με τον κέρδισε τον Τιμητικό Χρυσό Φοίνικα ως αναγνώριση του έργου του στο φεστιβάλ Καννών, το 2011. Από τις πιο διασημότερες ταινίες του ήταν το «Τσάι στη Σαχάρα» και «Io ballo da sola», ένας ύμνος στην αξία της ζωής. Το 2003 με το «Οι Ονειροπόλοι» ο Μπερτολούτσι «επιστρέφει» στο 1968, αλλά σε μια εντελώς ιδιωτική διάσταση με τρεις νέους, οι οποίοι, ενώ το Παρίσι φλέγεται, ανακαλύπτουν την σεξουαλική τους ταυτότητα. Το τελευταίο ολοκληρωμένο έργο του είναι το «Me and You» του 2012, ένα φιλμ προσαρμοσμένο από ένα μυθιστόρημα του Νικόλο Αμανίτι.
Το βούτυρο και το «Τελευταίο Τανγκό στο Παρίσι»
Ωστόσο, στη ζωή του διάσημου και ταλαντούχου σκηνοθέτη υπάρχει μια σκοτεινή στιγμή που θα «στοιχειώνει» για πάντα την ιστορία του. Το 2007 η Μαρία Σνάιντερ αποκάλυψε κάποιες ενοχλητικές λεπτομέρειες για μία από τις διασημότερες και πιο αμφιλεγόμενες ερωτικές σκηνές του σινεμά. Πρόκειται για την περίφημη σκηνή βιασμού στο δράμα του 1972 «Το Τελευταίο Τανγκό στο Παρίσι», στο οποίο ο πρωταγωνιστής που υποδύεται ο Μάρλον Μπράντο χρησιμοποιεί το βούτυρο ως λιπαντικό πριν την βιάσει. Η ίδια υποστήριξε ότι δεν ήταν ποτέ ενήμερη για τις λεπτομέρειες της σκηνής και ο συμπρωταγωνιστής της την αιφνιδίασε και την έκανε να νιώσει σαν πραγματικά βιασμένη, σημαδεύοντας για πάντα την προσωπική της ζωής.
«Η σκηνή με το βούτυρο ήταν μια ιδέα που είχα με τον Μάρλον εκείνο το πρωί πριν από το γύρισμα», είχε δηλώσει ο Μπερτολούτσι σε μια συνέντευξή του στην Ταινιοθήκη της Γαλλίας από το 2013, δύο χρόνια μετά το θάνατο της Μαρία Σνάιντερ.
Το 2016 το θέμα επανήλθε στα μέσα ενημέρωσης, κάνοντας τον γύρω του διαδικτύου και προκαλώντας την οργή του Χόλιγουντ. Ο σκηνοθέτης παραδέχτηκε πως η πρωταγωνίστρια δεν είχε συναινέσει για τη σκηνή και επρόκειτο για ένα σχέδιο μεταξύ του ιδίου και του Μάρλον Μπράντο. Σε βίντεο που είχε παρουσιαστεί τότε, ο Μπερτολούτσι παραδέχτηκε ότι δεν φέρθηκε καλά στην Σνάιντερ. Σχετικά με το λόγο που πήρε την απόφαση να μην της πει τίποτα, ήταν επειδή ήθελε «την αντίδραση της σαν κορίτσι και όχι σαν ηθοποιό και πως ήθελε να την κάνει να νιώσει πραγματικά ταπεινωμένη. Και προσθέτει: «Νομίζω ότι μίσησε εμένα και τον Μπράντο που δεν της το είπαμε. Δεν ήθελα η Μαρία να ερμηνεύσει την ταπείνωση και την οργή της. Ήθελα να την νιώσει».
Παρόμοιες αντιδράσεις είχαν αναφερθεί και στο παρελθόν, αλλά δεν είχαν δημιουργήσει την ίδια κατακραυγή. Ο ισπανικός μη κερδοσκοπικός οργανισμός El Mundo de Alycia δημοσίευσε το κλιπ συνέντευξης με τον Bertolucci, προσθέτοντας ισπανικούς υπότιτλους και δημοσιεύοντας το βίντεο στην ιστοσελίδα του την Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών.
PHOTO DAILY MAIL
Σημειώνεται ότι η Σνάιντερ τότε ήταν 19 ετών και ο Μπράντο 48. Η Σνάιντερ, η οποία πέθανε το 2011 μετά από μεγάλη μάχη που έδωσε με τον καρκίνο, δήλωσε στη Daily Mail το 2007 ότι η σκηνή δεν ήταν στο αρχικό σενάριο. Ο Μπράντο είχε καταλήξει στην ιδέα και της είπαν μόνο πριν να γυρίσουν τη σκηνή. «Ήμουν τόσο θυμωμένη», είχε αναφέρει χαρακτηριστικά.
«Ο Μπράντο μου είχε πει Μαρία, μην κάνεις έτσι, μια ταινία είναι. Αλλά κατά τη διάρκεια της σκηνής, παρότι ο Μάρλον δεν το έκανε πραγματικά (ήταν μίμηση βιασμού), εγώ έκλαιγα με πραγματικά δάκρυα. Ένιωθα ταπεινωμένη και για να είμαι ειλικρινής, ένιωσα ότι βιάστηκα ταυτόχρονα από τον Μπερτολούτσι και από τον Μπράντο. Μετά τη σκηνή, ο Μάρλον δεν με παρηγόρησε ούτε μου ζήτησε συγγνώμη. Ευτυχώς ήταν μόνο μια λήψη…», είχε αναφέρει η Σνάιντερ.
Η λογοκρισία για το περιστατικό ανάγκασε τον σκηνοθέτη να επανατοποθετηθεί, δηλώνοντας στο Variety ότι πρόκειται για μια αστεία παρεξήγηση. «Αρκετά χρόνια πριν, ρωτήθηκα για λεπτομέρειες σχετικά με την περίφημη σκηνή με το βούτυρο. Εξήγησα, αλλά ίσως δεν ήμουν σαφής, ότι αποφάσισα με τον Μάρλον Μπράντο να μην ενημερώσουμε τη Μαρία Σνάιντερ πως θα χρησιμοποιηθεί βούτυρο. Θέλαμε την αυθόρμητη αντίδρασή της στην εν λόγω απρεπή χρήση του βουτύρου. Εκεί έγκειται η παρεξήγηση», είχε διευκρινίσει ο Μπερτολούτσι.
Πρόσθεσε μάλιστα ότι η Σνάιντερ γνώριζε για τη βία που θα ασκηθεί πάνω της στη συγκεκριμένη σκηνή. «Η Μαρία ήξερε τα πάντα, επειδή είχε διαβάσει το σενάριο, όπου όλα περιγράφονται. Η μόνη αλλαγή που δεν την είχαμε ενημερώσει είναι η ιδέα του βουτύρου. Και αυτό, όπως έμαθα πολλά χρόνια αργότερα, ήταν μια προσβολή για τη Μαρία. Δεν πρόκειται για τη βία στην οποία υποβάλλεται στη σκηνή, αυτή ήταν ξεκάθαρη στο σενάριο» είχε πει ο σκηνοθέτης.
Όπως είναι λογικό η πράξη του Μπερτολούτσι προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και όχι μόνο. «Αδικαιολόγητος. Ως σκηνοθέτης, δεν μπορώ να το καταλάβω αυτό », είπε η Ava DuVernay. «Ως γυναίκα, είμαι τρομοκρατημένη, αηδιασμένη και εξοργισμένη από αυτό». Αλλά και ο ηθοποιός Chris Evans έγραψε: «Ποτέ δεν θα δούμε αυτή την ταινία, τον Μπερτολούτσι ή τον Μπράντο με τον ίδιο τρόπο και πάλι, Αυτό είναι αηδιαστικό. Αισθάνομαι οργή».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου