Πενήντα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από την πρώτη προβολή της ταινίας του Γιώργου Τζαβέλλα, «Αντιγόνη», στο δεύτερο κινηματογραφικό Φεστιβάλ Θεσαλλονίκης (19-24 Σεπτεμβρίου 1961), με πρωταγωνιστές την Ειρήνη Παππά και τον Μάνο Κατράκη (Αντιγόνη και Κρέοντας)....
σισμένη στο ομώνυμο αρχαίο δράμα του τραγικού ποιητή της κλασικής εποχής, Σοφοκλή, η ταινία συνιστά την πρώτη απόπειρα μεταφοράς αρχαίου δράματος στην κινηματογραφική οθόνη. Παρότι αρχικά επικρίθηκε στην Ελλάδα, στη συνέχεια διακρίθηκε σε αρκετά φεστιβάλ του εξωτερικού. Μισό αιώνα μετά θεωρείται μια από τις σημαντικότερες μεταφορές αρχαίας τραγωδίας στον κινηματογράφο.
Το μυθολογικό υπόβαθρο
Η Αντιγόνη ήταν ένα από τα τέσσερα παιδιά του Οιδίποδα που απέκτησε με την Ιοκάστη, βασίλισσα της Θήβας, χωρίς να γνωρίζει ότι ήταν η φυσική μητέρα του. Τα άλλα παιδιά τους ήταν η Ισμήνη, ο Ετεοκλής και ο Πολυνείκης. Ο Οιδίποδας είχε καταραστεί τους γιους του να διαφωνήσουν για το μοίρασμα της κληρονομιάς και να αλληλοσκοτωθούν, επειδή είχαν παραβιάσει διαταγές του. Όταν ο Οιδίποδας ανακάλυψε την αλήθεια για την καταγωγή του αυτοεξορίστηκε και τα δύο αδέρφια συμφώνησαν να διακυβερνούν εναλλάξ ανά ένα χρόνο. Μετά το πρώτο έτος ο Ετεοκλής αρνήθηκε να δώσει το θρόνο στον Πολυνείκη και αυτός έφυγε από τη Θήβα, πήγε στο Άργος, όπου παντρεύτηκε την κόρη του βασιλιά Άδραστου και οργάνωσε εκστρατεία εναντίον της Θήβας («Επτά επί Θήβας»).
Η υπόθεση του αρχαίου δράματος
Η σύγκρουση μεταξύ του Ετεοκλή και του Πολυνείκη καταλήγει στο θάνατο αμφοτέρων και ο νέος ηγεμόνας των Θηβών, Κρέοντας, διατάζει να μείνει άταφο το πτώμα του Πολυνείκη επειδή τόλμησε να εκστρατεύσει εναντίον της πόλης που τον ανάθρεψε. Η ετεροθαλής αδελφή του, Αντιγόνη, παρακούει την εντολή του Κρέοντα και ζητάει από την αδελφή της Ισμήνη να θάψουν το πτώμα του. Η Ισμήνη αρνείται να παραβεί την απόφαση του νέου βασιλιά, όμως η Αντιγόνη έχει πάρει την απόφαση της. Λίγες ώρες αργότερα, ένας από τους φύλακες που φρουρούσαν το άταφο πτώμα ανακοινώνει με τρεμάμενη φωνή στον Κρέοντα ότι κάποιος έκανε σπονδές στον νεκρό και τον κάλυψε με σκόνη. Ο βασιλιάς οργισμένος τον διώχνει. Ο φύλακας θα επιστρέψει λίγο αργότερα έχοντας μαζί του την Αντιγόνη...
«Όλοι πρέπει να υπακούουν στον άρχοντα που η πόλις ανέδειξε…Η αναρχία καταστρέφει πόλεις και διαλύει συμμαχίες».
- Κρέοντας
Η «Αντιγόνη» πιθανότατα παρουσιάστηκε στα Μεγάλα Διονύσια του 442 π.Χ. και ο Σοφοκλής φέρεται να έγραψε την τραγωγία από αντίδραση για την εξορία του Θεμιστοκλή, ήρωα της Ναυμαχίας της Σαλαμίνας, το δίπολο όμως ελεύθερη ατομική βούληση και τυραννική κρατική εξουσία παραμένει ακόμη επίκαιρο. Με το έργο του αυτό ο Σοφοκλής επεξεργάζεται την υποχρέωση για τήρηση των ηθικών νόμων έστω και αν αυτό σημαίνει αντίσταση κατά των νόμων της Πολιτείας.
Θέτει το ερώτημα αν οι «αιώνιοι» θεσμοί γίνονται τίμημα στον βωμό των μικροπολιτικών συμφερόντων και με βάση την αρχή ότι ο πολίτης έχει μεν ελεύθερη θέληση αλλά παράλληλα πρέπει να τιμάει τους θεούς και τα έθιμα, οδηγεί το δράμα προς το τέλος του: ο Κρέοντας αποφασίζει να τιμωρήσει όποιον καταπατεί τους νόμους - εδώ την Αντιγόνη που αψήφησε την εντολή του και κήδεψε τον αδερφό της - για να τιμωρηθεί ο ίδιος από τους θεούς με το χαμό της οικογένειάς του.
Βραβεία:
- 2 βραβεία στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης 1961 (μουσικής και α' γυναικείου ρόλου)
- Υποψηφιότητα για Χρυσή Άρκτο στο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Βερολίνου
- Υποψηφιότητα για βραβείο Samuel Goldwyn καλύτερης ταινίας στις Χρυσές Σφαίρες
- 2 βραβεία στο Φεστιβάλ Σαν Φρανσίσκο (σκηνοθεσίας και α’ ανδρικού ρόλου)
- Βραβείο α' γυναικείου ρόλου στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Λονδίνου 1961
- Επιλέχθηκε ανάμεσα στις 10 καλύτερες ταινίες της χρονιάς 1961 από την Ένωση Ανταποκριτών Ξένου Τύπου Αμερικής [tvxs.gr]
Η ταινία προβάλλεται με αγγλικούς υπότιτλους
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου