Η αραβική avant-garde είναι εδώ!

Ενάμιση χρόνο μετά το ξέσπασμα της Αραβικής Άνοιξης, κι ενώ οι εξεγέρσεις στον αραβικό κόσμο συνεχίζονται, οι νεκροί αυξάνονται και η τύχη των λαϊκών επαναστάσεων κρίνεται από τους πολιτικοοικονομικούς όρους που θέτουν οι υπερδυνάμεις, η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών φιλοξενεί στις 7-11/3 το Meeting Points 6, το κορυφαίο φεστιβάλ θεάτρου, περφόρμανς, χορού, μουσικής, εικαστικών και διαλέξεων της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής.....

Μπορούμε να μιλάμε για καλλιτεχνική πρωτοπορία σε μια εμπόλεμη ζώνη; Σαφώς. 

Η τέχνη είναι πάντα συνώνυμη της επιθυμίας για ελευθερία. Το Meeting Points (Σημεία συνάντησης), το σημαντικότερο avant-garde φεστιβάλ των χωρών της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής, καταφθάνει για πρώτη φορά στη Στέγη για να μας συστήσει πρωτοποριακούς σκηνοθέτες, συνθέτες, εικαστικούς, χορευτές και περφόρμερ από το Αμάν, τη Βηρυτό, τη Δαμασκό, το Κάιρο, τη Νιγηρία και την Τυνησία. 

Ταυτόχρονα η ημερίδα «Επαναστάσεις του σήμερα» στις 9/3 (ελεύθερη είσοδος, με δελτία προτεραιότητας) θα ξεδιπλώσει τα καίρια πολιτικά και πολιτειακά ζητήματα μιας φλεγόμενης ζώνης του πλανήτη που δεν βρίσκεται μακριά μας – και δεν εννοούμε μόνο γεωγραφικά. Η οικονομική κρίση είναι αυτήν τη στιγμή το βασικό σημείο συνάντησής μας. 

 Οι χώρες της Αραβικής Άνοιξης βιώνουν τώρα το… δυστυχισμένο χειμώνα: η οικονομία συρρικνώνεται, οι εθνικοί προϋπολογισμοί περικόπτονται, το βιοτικό επίπεδο πέφτει ολοένα και πιο χαμηλά και οι ξένοι επενδυτές αποσύρουν διαρκώς τα κεφάλαιά τους. Σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα στην εφημερίδα «Τα Νέα» (18/2): «Στην Τυνησία η ανάπτυξη του ΑΕΠ έπεσε από 3% σε 0% το 2011. 

Στην Αίγυπτο από 5% σε 1%, ενώ η Λιβύη είχε ζημιές της τάξεως των 15 δισ. δολαρίων. Ο πληθωρισμός ανεβαίνει επικίνδυνα, το ίδιο και η ανεργία. Ο αιγυπτιακός τουρισμός, που απασχολεί περίπου 15 εκατ. ανθρώπους, έχει επίσης χτυπηθεί. Στην Τυνησία τα περισσότερα ξενοδοχεία παραμένουν κλειστά. Οι αναλυτές επισημαίνουν πως οι αιτίες της οικονομικής κρίσης είναι η αστάθεια, οι συνεχείς απεργίες, οι ελλιπείς κρατικοί μηχανισμοί και οι σχέσεις κάποιων εταιρειών με τα παλιά καθεστώτα». 

 Για να γίνουμε όμως πιο συγκεκριμένοι, ας εστιάσουμε στα ίδια τα γεγονότα και σε ορισμένες από τις καλλιτεχνικές αντιδράσεις που προκάλεσαν, τις οποίες θα δούμε «ζωντανά» στη Στέγη. αν και μάλλον δεν υπάρχει πιο εύγλωττη «περφόρμανς» από εκείνη των εκατοντάδων Λίβυων που σχημάτιζαν ουρές τον περασμένο Οκτώβριο για να δουν και να φωτογραφίσουν τη σορό του Μουαμάρ Καντάφι σε ένα ψυγείο κρεάτων…

Τυνησία, 15 Ιανουαρίου 2011 Ο δικτάτορας Μπεν Άλι ανατρέπεται ύστερα από λαϊκή εξέγερση σηματοδοτώντας την άτυπη έναρξη της Αραβικής Άνοιξης. Μια θεατρική παράσταση είχε προφητέψει λίγους μήνες νωρίτερα την πτώση του. Ήταν το «Amnesia» του 65χρονου Τυνήσιου καταξιωμένου σκηνοθέτη Φάδελ Ζάιμπι και της συγγραφέως και ηθοποιού Ζαλίλα Μπακάρ. 

Με θέμα την ανατροπή ενός δικτάτορα αλλά και τη μακροχρόνια λαϊκή ανοχή και απάθεια απέναντί του, το «Αmnesia» παιζόταν από τον Απρίλιο του 2010 στην Τύνιδα, σε ένα ασφυκτικά γεμάτο θέατρο. Η τελική σκηνή, έντονα φορτισμένη συναισθηματικά, προκαλεί αβίαστα τη συγκίνηση, καθώς σύσσωμος ο Τυνήσιος θίασος σηκώνει τα χέρια ψηλά στο σήμα της νίκης. 

Με αυτήν την παράσταση ανοίγει στις 7/3 το Meeting Points 6. Ακόμη δύο Τυνήσιοι καλλιτέχνες, ο Χαφίζ Νταού και η Αΐσα Μπάρεκ, ηγετικές φιγούρες του σύγχρονου χορού στη χώρα τους, θα παρουσιάσουν την περφόρμανς «Do you believe me?» (11/3).

Τρίπολη Λιβάνου, 11 Φεβρουαρίου 2012 Νέες ανταλλαγές πυρών σημειώνονται ανάμεσα στους σουνίτες υποστηρικτές του Σύρου προέδρου και τους υποστηρικτές του σιιτικού κινήματος της Χεζμπολάχ. Ο πολύπαθος Λίβανος συνεχίζει να μετράει τις πληγές τού πιο μακροχρόνιου, σφοδρού κι αιματηρού εμφυλίου πολέμου της πρόσφατης Ιστορίας. 

Η διεθνούς φήμης παλαιστινιακής καταγωγής εικαστικός Μόνα Χατούμ υπήρξε θύμα του. 

Η διπλή εξορία (των γονιών της από την Παλαιστίνη και της ίδιας από τη γενέτειρά της, τον Λίβανο) έχει καθορίσει τη δουλειά της. Χάρτες φτιαγμένοι από γυαλιά και μαγνήτες αλλά και οικιακές κουζίνες και περιβάλλοντα σπιτιού περιφραγμένα με ηλεκτροφόρα καλώδια συνυπάρχουν στις καφκικές εγκαταστάσεις της που σχολιάζουν τη βία, τον αποκλεισμό και την αποξένωση σε όλες τις εκφάνσεις τους – από το γεωπολιτικό μέχρι το προσωπικό. 

Στη Στέγη θα παρουσιάσει μια επανάδραση της ιστορικής της περφόρμανς «The negotiating table» («Τραπέζι διαπραγματεύσεων»), που πρωτοπαρουσιάστηκε το 1983 ως αντίδραση στην ισραηλινή εισβολή στον Λίβανο, όπως και μια σειρά ντοκουμέντων (βίντεο, σχέδια, σημειώσεις, φωτογραφίες κ.ά.) από τα έργα «Roadworks» (1985), «Variation on Discord and Divisions» (1984) και «Don’t smile, you’re on camera!» (1980). Η έκθεση θα διαρκέσει από τις 7 μέχρι τις 11/3 σε διάφορους χώρους της Στέγης, με ελεύθερη είσοδο.

Αίγυπτος, 25 Ιανουαρίου 2011 Μια λαοθάλασσα από εξεγερμένους Αιγυπτίους πλημμυρίζει την Πλατεία Ταχρίρ ανατρέποντας την κυβέρνηση του Χόσνι Μουμπάρακ. 

Κι ενώ ο έκπτωτος πρόεδρος αντιμετωπίζει πλέον την πιθανότητα θανάτου δι’ απαγχονισμού, η ανεξάρτητη συγγραφέας και σκηνοθέτις από το Κάιρο Λάιλα Σουλεϊμάν θα παρουσιάσει –ειδικά για την Αθήνα– στις 11/3 την ντοκουμενταρίστικη περφόρμανς «No time for art» («Δεν είναι καιρός για τέχνη»), βασισμένη σε μαρτυρίες, ημερολόγια, εικόνες θυμάτων της αιγυπτιακής αστυνομικής και στρατιωτικής βίας αλλά και ήχους ή αντιδράσεις που η ίδια συνέλεξε –κι εξακολουθεί να συλλέγει– από τις διαδηλώσεις στην Πλατεία Ταχρίρ. 

Με τη δική της περφόρμανς ολοκληρώνεται ο διήμερος κύκλος «Μαραθώνιος σόλο και περφόρμανς» του Meeting Points 6 στη Στέγη (10-11/3).

Την προηγούμενη εβδομάδα στην πόλη Χομς της Συρίας δύο δημοσιογράφοι από την Αμερική και τη Γαλλία έχασαν τη ζωή τους όταν βομβαρδίστηκε το σπίτι όπου διέμεναν. Δύο χαρακτηριστικές περφόρμανς από τη Δαμασκό θα φιλοξενηθούν στη Στέγη (10/3), το «Can you look at the camera?» του Μοχάμαντ Αλ Άταρ για τις συνθήκες κράτησης στη Συρία και το «Look at the streets… This is how hope looks like» του Ομάρ Αμπού Σάαντα σχετικά με το ρόλο του Facebook και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην οργάνωση και την εξάπλωση των πρόσφατων εξεγέρσεων στον αραβικό κόσμο.

Είναι σαφές πως οι καλλιτεχνικές δράσεις που θα παρακολουθήσουμε στο πλαίσιο του Meeting Points 6 αντλούν υλικό από το ιστορικο-πολιτικό momentum της Αραβικής Άνοιξης και γίνονται ένα είδος αντίδρασης στα ερωτήματα διαπολιτισμικής, μετα-αποικιακής όσο και υπαρξιακής φύσης που συγκλονίζουν τις εξεγερμένες χώρες. 

Ίσως γι’ αυτό ο πλήρης τίτλος του είναι «Locus Agonistes: Πρακτικές και λογικές της κοινωνίας των πολιτών». Το συντονισμό του καλλιτεχνικού προγράμματος της ελληνικής διοργάνωσης έχει η Κάτια Αρφαρά.

Το αναλυτικό πρόγραμμα εκδηλώσεων θα βρείτε στο www.sgt.gr/gr/circle/17. Πληροφορίες και προπώληση εισιτηρίων: 2109005800. 

ΜEETING POINTS 6. Τι δεν πρέπει να χάσουμε στη Στέγη

Πειραματικοί ήχοι από τον Λίβανο 

Με το διαδικτυακό ηχητικό installation πολυμέσων «Infinite Times Zero» (10/3), το οποίο βρίσκεται σε άμεση συνάφεια με την πορεία του φεστιβάλ Meeting Points, θα μας συστηθεί ο πολύ καλός συνθέτης ηλεκτρακουστικής μουσικής Τάρεκ Άτουι.

Αΐντα, σώσε με!

Ένα ασυνήθιστο γεγονός έδωσε την έμπνευση για την περφόρμανς-ομιλία «Aida, save me» (9/3) στους κινηματογραφιστές και εικαστικούς Ιωάννα Χατζηθωμά και Χαλίλ Ζορέζ. Στην πρεμιέρα του βραβευμένου φιλμ τους «Α perfect day» το 2006 στη Βηρυτό μια γυναίκα, η Αΐντα, αναγνώρισε σε ένα απόκομμα εφημερίδας που παρουσιάζεται στο φιλμ τον αγνοούμενο σύζυγό της Αντουάν!

Προφητική «Αμνησία»

Με κεντρικό ήρωα έναν άνθρωπο της εξουσίας που έχει τεθεί σε κατ’ οίκον περιορισμό μέχρι που η βιβλιοθήκη του παίρνει μυστηριωδώς φωτιά, το «Amnesia» –μολονότι μοιάζει με αστυνομικό μυθιστόρημα– αποδείχτηκε προφητική παράσταση, χαρτογραφώντας την πτώση του δικτάτορα Μπεν Άλι της Τυνησίας μόλις λίγους μήνες προτού συμβεί. Σκηνοθέτης ο σημαντικότερος καλλιτέχνης του ανεξάρτητου αραβικού θεάτρου εδώ και τριάντα χρόνια, ο Φάδελ Ζάιμπι (7-8/3).

Περφόρμανς-σοκ από το Αμάν

«Η σεξουαλική φυσιολογία των ερμαφρόδιτων»
(«The sexual physiology of hermaphrodites»): μια σκληροπυρηνική εικαστικός και περφόρμερ από το Αμάν, η Σαμάχ Χιτζάουι, τολμά να στήσει μια περφόρμανς πολυμέσων με αυτόν τον τίτλο και θέμα τη διερεύνηση της εθνικής ταυτότητας των Ιορδανών παλαιστινιακής καταγωγής μέσω μιας αναλογίας με τη σεξουαλική και την ψυχολογική ταυτότητα των ερμαφρόδιτων (11/3).

«Ηλεκτρισμένη» Μόνα Χατούμ
Ηλεκτροφόρα καλώδια, αιχμηρά 

αντικείμενα, μεγεθυσμένα είδη οικιακής χρήσης που θυμίζουν μηχανές βασανιστηρίων… Ο αποκλεισμός και η βία είναι κεντρικές έννοιες στο έργο της Μόνα Χατούμ. Η διεθνούς φήμης παλαιστινιακής καταγωγής εικαστικός έρχεται στη Στέγη με μια μεγάλη έκθεσή της, την ιστορική της περφόρμανς «The negotiating table» (7/3 και 10/3) και μια ομιλία (9/3).

Ο curator της πολυ-πολιτισμικότητας

Την επιμέλεια του Meeting Points 6 έχει ο νιγηριανής καταγωγής Όκουι Ενβεζόρ, ίσως ένας από τους πέντε σημαντικότερους επιμελητές της τελευταίας δεκαετίας. Ο Ενβεζόρ άνοιξε νέους δρόμους για την πολυ-πολιτισμικότητα των διεθνών εκθέσεων σύγχρονης τέχνης μετά την επιμέλεια της Documenta του Kassel πριν από δέκα χρόνια. Ο Ενβεζόρ θα έρθει στην Αθήνα για να συμμετάσχει στον κύκλο συζητήσεων «Οι επαναστάσεις του σήμερα» (9/3).

athinorama.gr/