Όλοι και όλες γνωρίζουμε τα ονόματα του Πλάτωνα, του Νίτσε, του Καρτέσιου. Γνωρίζουμε όμως τι έλεγαν, τι πίστευαν, πώς το υπερασπίστηκαν; Η φιλοσοφία είναι μια δύσκολη υπόθεση. Αν κάποιος επιθυμεί να τη γνωρίσει, από κάπου πρέπει να αρχίσει. «Η Φιλοσοφία σε Κόμικς» των Μ. Πάτον και Κ. Κάνον, που μόλις κυκλοφόρησε, αποτελεί μια ιδανική αρχή..
«Στην αρχή είχαμε όλες τις απαντήσεις στα ερωτήματα σχετικά με τη ζωή. Ή, μάλλον, είχαμε μια απάντηση που ταίριαζε σε όλα τα ερωτήματα: "Ο Θεός το έκανε". Το πρόβλημα ήταν ότι αυτή η απάντηση δεν μας έλεγε τίποτα χρήσιμο στην πραγματικότητα. Και αν έχετε συναντήσει ποτέ άνθρωπο, θα γνωρίζετε ότι είμαστε περίεργα όντα. Μας αρέσει να φτάνουμε στην ουσία των πραγμάτων! Ετσι λοιπόν, η απάντηση "Ο Θεός το έκανε" ως εξήγηση των πάντων δεν είναι καθόλου ικανοποιητική!».
♦Η φιλοσοφική παρέα του Ηράκλειτου μεγαλώνει συνεχώς στη διάρκεια του ταξιδιού
Με αυτά τα λόγια συστήνεται ο Ηράκλειτος στους αναγνώστες του εξαιρετικού εγχειριδίου εισαγωγής στις βασικές θεωρίες των μεγάλων φιλοσόφων του παρελθόντος με τον εύγλωττο τίτλο «Η Φιλοσοφία σε Κόμικς» (εκδόσεις Ψυχογιός, μετάφραση: Ερρικα Πάλλη).
Ο συγγραφέας του, Μάικλ Πάτον, είναι καθηγητής Φιλοσοφίας και συντονιστής του προγράμματος φιλοσοφικών και θρησκευτικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Μοντεβάλο των ΗΠΑ, ενώ ο σχεδιαστής του, Κέβιν Κάνον, έχει υπογράψει σημαντικούς τίτλους, όπως οι «Far Arden», «Τ – Minus, The Race to the Moon» κ.ά., συνεργαζόμενος με μεγάλους εκδοτικούς οίκους, όπως η DC και η Top Shelf. Οι δυο τους έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν ένα συναρπαστικό ανάγνωσμα καθώς, πέραν της βασικής και αυτονόητης πρόθεσης να περιγράψουν ευσύνοπτα και με εύληπτο για τον αποδέκτη τρόπο τις θεμελιώδεις αρχές της φιλοσοφίας, επιτυγχάνουν να διατηρήσουν αμείωτο το ενδιαφέρον του κοινού τους και ως προς το αφηγηματικό μέρος στήνοντας μια έξυπνη ιστορία-οδοιπορικό στον χρόνο και τις κατά καιρούς διατυπωθείσες φιλοσοφικές θεωρίες. Και ως προς αυτό διαφοροποιούνται σημαντικά από την πλειονότητα ανάλογων προσπαθειών δημιουργίας εκδόσεων-οδηγών σε κόμικς.
♦Μπορεί να μην κλαίει ο Νίτσε, αλλά αν ζούσε επί ναζισμού σίγουρα θα ήταν λυπημένος |
Ο «κανόνας» σε αυτές τις περιπτώσεις είναι μια πλήρης καταγραφή απόψεων, τάσεων, ανακαλύψεων, ορόσημων, χρονολογιών κ.λπ., που γέρνει όμως πάντα ετεροβαρώς προς την πλευρά της ακρίβειας και της επιστημονικότητας ή επιστημονικοφάνειας, υποβαθμίζοντας, εσκεμμένα ή ακούσια, το αφηγηματικό και το σχεδιαστικό μέρος.
Οι Πάτον και Κάνον μετατόπισαν την ισορροπία και έδωσαν ιδιαίτερη σημασία στο σενάριο. Εχρισαν ως πρωταγωνιστή και ξεναγό στη δυτική φιλοσοφία τον προσωκρατικό Ηράκλειτο, του έδωσαν και μια βάρκα με ένα κουπί και τον άφησαν να αφηγείται, να συναντά φιλοσόφους, να ερμηνεύει απόψεις, να διευκρινίζει δύσκολες έννοιες, να συσχετίζει ομοειδείς θεωρίες, να οργίζεται όταν δεν καταλαβαίνει, να μπερδεύεται, να βγάζει συμπεράσματα, να οδηγεί αυτός τους αναγνώστες.
Στα έξι κεφάλαια της διαδρομής αυτής (Λογική, Αντίληψη, Νόηση, Ελεύθερη Βούληση, Θεός, Ηθική) ο Ηράκλειτος διασταυρώνεται με όλα τα μεγάλα ονόματα της φιλοσοφίας (Θαλής, Δημόκριτος, Σωκράτης, Πλάτωνας, Αριστοτέλης, Θωμάς Ακινάτης, Χομπς, Λοκ, Καρτέσιος, Σπινόζα, Λάιμπνιτζ, Μπέρκλεϊ, Ντε λα Μετρί, Χιουμ, Καντ, Πέιλι, Μπένθαμ, Στούαρτ Μιλ, Δαρβίνος, Νίτσε, Τιούρινγκ, Τσάλμερς) σε ένα κόμικς περιβάλλον όχι στεγνό και απονευρωμένο από τη φύση του μέσου αλλά εντός της. Σε ένα περιβάλλον διάσπαρτο από χιούμορ και ωραία σκίτσα που εικονοποιούν ιδανικά εκτός από τα διάφορα πρόσωπα και την εποχή τους, ακόμα και, στο μέτρο του δυνατού, τη θεωρία τους.
♦Ο Τζον Λοκ αναπτύσσει τις περί Θεού αμφιβολίες του
Έχοντας πλήρη επίγνωση του περιληπτικού και εισαγωγικού χαρακτήρα της έκδοσης και κρατώντας σαφείς και ειλικρινείς αποστάσεις από μεγαλοστομίες και διακηρύξεις τύπου «Ο πλήρης οδηγός για…» ή «Τα πάντα γύρω από…», οι Πάτον και Κάνον, δια στόματος Ηρακλείτου, διευκρινίζουν ότι «το βιβλίο αυτό δεν είναι μια ακριβής ή καθ’ οιονδήποτε τρόπο πλήρης σύνοψη της μελέτης της φιλοσοφίας. Είναι μια απεικόνιση, κάτι που σ’ εμάς τους φιλοσόφους αρέσει να χρησιμοποιούμε πολύ. Και είναι και ένας από τους λόγους που υπάρχει αυτό το βιβλίο. Βλέπετε, η φιλοσοφία βρίθει από οπτικές περιγραφές, αναλογίες και μεταφορές… Τι καλύτερος τρόπος λοιπόν για εισαγωγή στο θέμα από μια αφήγηση με κόμικς;».
Οι οπτικοποιήσεις αυτές είναι που κάνουν τη «Φιλοσοφία σε Κόμικς» ακόμα πιο ενδιαφέρουσα με τους ευφυείς τρόπους που επιλέγουν οι δημιουργοί της για να συμπυκνώσουν και να αναπαραστήσουν δύσκολες και δυσερμήνευτες έννοιες. Οι δύο σκοτεινές σπηλιές του Δογματισμού και του Σκεπτικισμού, τα Αξιώματα του Αριστοτέλη ως ορειβατικά σκαλοπάτια, ένας σύγχρονος ανεγκέφαλος αστυνομικός που συλλαμβάνει τον Καρτέσιο με την κατηγορία του βανδαλισμού, η tabula rasa του Εμπειρισμού του Τζον Λοκ ως μονοχρωματικός πίνακας του Αντ Ράινχαρντ, το φαράγγι που χωρίζει τον Υλισμό από τον Δυϊσμό, η Αιτιοκρατία, η Απροσδιοριστία, η Συμβατοκρατία και η Ασυμβατότητα ως βραχονησίδες σε έναν ταξιδιωτικό χάρτη, ο Δημόκριτος και το μπιλιάρδο του, τα ντόμινο του Θωμά Ακινάτη, ο θλιμμένος Νίτσε που απολογείται για τη διαστρέβλωση του έργου του από τον ναζισμό, τα λουκάνικα που απολαμβάνουν όλοι οι φιλόσοφοι μαζί αποχαιρετώντας τους αναγνώστες αποτελούν λίγες μόνο από τις λεπτομέρειες που καθιστούν το βιβλίο ελκυστικό και παράλληλα διαφορετικό από μια εγκυκλοπαιδική και ενδελεχή καταγραφή.
Σε συνδυασμό με το σύντομο αλλά χρήσιμο γλωσσάρι στον επίλογο και με τα βιογραφικά στοιχεία που δίνονται για κάθε φιλόσοφο αποτελεί μια ιδανική ευκαιρία για γνωριμία με τη φιλοσοφία. Που, όπως και ο ίδιος ο Ηράκλειτος ως ξεναγός δηλώνει, ήταν μόνο το ξύσιμο της επιφάνειας του θέματος. Όποιος επιθυμεί να γνωρίσει περισσότερα, οφείλει να πιάσει το κουπί και να ρίξει τη βάρκα του στον ορμητικό, επικίνδυνο και μαγευτικό ποταμό της φιλοσοφίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου