Το 1990, στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, η προκριματική επιτροπή της διοργάνωσης απορρίπτει την ταινία του Δημήτρη Σπύρου "Ο ψύλλος", με αποτέλεσμα να προβληθεί μονάχα στο "πληροφοριακό" τμήμα...
Η υπόθεση της ταινίας διαδραματίζεται σε κάποιο ορεινό χωριό της Ηλείας, στα μέσα της δεκαετίας του '60: Ο Ηλίας, ένας δωδεκάχρονος μαθητής, συντάσσει και κυκλοφορεί μόνος του μια χειρόγραφη εφημεριδούλα, σε πείσμα του στενόμυαλου περίγυρου του χωριού.
Με υπομονή και προσήλωση στην προσπάθειά του, ανοίγει τελικά ένα παράθυρο στον κόσμο, υπερβαίνοντας όσους αντιδρούν ή προσπαθούν να εκμεταλλευτούν τη δουλειά του... Μοναδικοί σύμμαχοι του Ηλία, ο Γαλαξίας, ένας εκκεντρικός τύπος, τον οποίο υποδύεται ο σκηνοθέτης, και η μικρή Κρινιώ. "Τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να περιμένουν, έχουν τη δύναμη να μην εκμαιεύουν τις συνηθισμένες ερμηνείες για τον κόσμο" έχει πει ο Βιμ Βέντερς, σκηνοθέτης της "Αλίκης στις πόλεις".
Και ο μικρός ήρωας του Δημήτρη Σπύρου δεν είναι ένας Βασιλάκης Καϊλας, αλλά ένας ολοκληρωμένος χαρακτήρας. «Ο ψύλλος», μετά την εξοργιστικά κοντόφθαλμη αντιμετώπιση από την προκριματική επιτροπή του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, θα αποσπάσει πλήθος βραβείων και εγκωμιαστικά σχόλια σε διεθνείς διοργανώσεις. Την ίδια χρονιά, στο Λουξεμβούργο, στο πλαίσιο συνεδρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης Παιδικού Κινηματογράφου, θα προβληθεί ως ταινία - υπόδειγμα για χρήση στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Βέβαια, είχε προηγηθεί χρονικά ο Δήμος Αβδελιώδης με το "Δέντρο που πληγώναμε" (1986), όπου η παιδική ηλικία, πάλι στη δεκαετία του '60, σε ένα χωριό της Χίου, αποκτά διαστάσεις σχεδόν μυθικές, γίνεται "μια πηγή που δεν στερεύει ποτέ". Το δέντρο είναι το μαστιχόδεντρο, που, μέσα από το χάραγμα, μέσα από την πληγή του, προσφέρει ξανά και ξανά στον κύκλο του χρόνου.
Η γενιά μου, που "συνάντησε" στην οθόνη την ταινία του Αβδελιώδη εκείνη τη χρονιά στη Θεσσαλονίκη, γνώριζε ενδόμυχα πως δεν ήταν μια ηθογραφία, δεν αφορούσε το παρελθόν, αλλά ερχόταν να μιλήσει για μας, για το τώρα και για το αύριο, για το πώς, ίσως, θα μπορούσαν να εκφραστούν όσοι ασφυκτιούσαν από την εγκαθίδρυση του νεοελληνικού καταναλωτικού πολιτισμού, του επίπλαστου ευδαιμονισμού και του αγοραίου κυνισμού που απλώνονταν ταχύτατα σαν επιδημία, αφυδατώνοντας και αιχμαλωτίζοντας μια ολόκληρη κοινωνία.
Η αφήγηση είναι ασυνεχής και περιλαμβάνει "κεφάλαια" με μεσότιτλους, επεισόδια που δεν συγκροτούνται από μια εσωτερική αφηγηματική ροή. Είναι "στιγμές" μάλλον αυτονομημένες στη μνήμη και την ανάκλησή της, ο μαυροπίνακας στη σχολική αίθουσα, η τιμωρία από τον δάσκαλο, το μαστιχόδεντρο, η θάλασσα, το λευτέρωμα των πουλιών από τις ξόβεργες, η φιλία, η παραβίαση της ιδιοκτησίας, το ατέλειωτο παιχνίδι, συχνά σκληρό και πρωτόγονο. Είναι ακόμη το πλησίασμα του άλλου φύλου, που εδώ έρχεται από την πόλη, από μια ζωή εντελώς άγνωστη, αλλά σίγουρα ερεθιστική...
Τελικά, ο χρόνος βαραίνει στην ταινία και "ισοσταθμίζει" τη φαινομενική αθωότητα. Ο κατ' εξοχήν κινηματογραφιστής της δύσκολης "μετάβασης" από την παιδική ηλικία στην εφηβεία, ο Φρανσουά Τριφό, είχε πει κάποτε πως "δεν είναι οι έφηβοι που συνήθως αρνούνται την κοινωνία, είναι η κοινωνία που τους αρνείται". Η έλλειψη επικοινωνίας, οι στερήσεις, τα ανεκπλήρωτα όνειρα, το ξύπνημα της σεξουαλικότητας δεν "θεραπεύονται" με την άνευ όρων κατανάλωση εικόνων σαν υποκατάστατο ουσιαστικών δεσμών επικοινωνίας.
Ο κινηματογράφος για παιδιά και νέους δεν είναι «εύκολος», ούτε μπορεί να εγκλωβιστεί χωρίς επιπτώσεις στις συνταγές μάρκετινγκ των μεγάλων στούντιο του Χόλιγουντ. Το παιδί, με το ερευνητικό του βλέμμα σε έναν κόσμο που μόλις αρχίζει να ανακαλύπτει, έχει ανάγκη ως υποστηρικτική "συνέργεια" τη δουλειά ευαίσθητων δημιουργών έτσι ώστε να αποκρυπτογραφήσει τα στερεότυπα αλλά και τα τρικ των οικονομικών συμφερόντων. «Μπορούμε να πούμε πως ο παιδικός κινηματογράφος ουσιαστικά δεν αφήνει κανένα θέμα εκτός» ξεκαθαρίζει ο Δημήτρης Σπύρου, ιδρυτής και καλλιτεχνικός διευθυντής του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους. "Σημασία έχει ο χειρισμός, η σκηνοθετική αντίληψη".
Έχοντας περάσει "δίσεκτα" χρόνια, το μοναδικό κινηματογραφικό φεστιβάλ της χώρας μας για παιδιά και νέους έφτασε φέτος στη 18η διοργάνωση, που ξεκινά το Σάββατο 28 Νοεμβρίου σε Πύργο, Πάτρα, Αίγιο, Αγρίνιο, Λεχαινά, Ζαχάρω, Μεσολόγγι, Αμαλιάδα και Γαστούνη. Διαγωνίζονται 68 ταινίες για παιδιά και νέους από 45 χώρες. Αλλά και στο πλαίσιο της δημοφιλούς Camera Zizanio θα διαγωνιστούν πάνω από διακόσια ταινιάκια που έχουν δημιουργήσει μαθητές σχολείων της Ελλάδας και της Ευρώπης - από την Ελλάδα έχουμε 110 ταινίες, ατομικές ή συλλογικές.
[Ο Δημήτρης Σπύρου]
Εκτός από τις διεθνείς κριτικές επιτροπές των ενηλίκων, θα υπάρχουν και παιδικές κριτικές επιτροπές, οι οποίες θα απονείμουν τα δικά τους βραβεία. "Γεγονός" της φετινής διοργάνωσης είναι η προβολή της ταινίας «Aniki Bobo» του μεγάλου Πορτογάλου δημιουργού Μανοέλ ντε Ολιβέιρα, που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα 73 χρόνια μετά τη δημιουργία της. Πρόκειται για την πρώτη νεορεαλιστική ταινία που δημιουργήθηκε στην Ευρώπη, πριν ακόμα από τον ιταλικό νεορεαλισμό. Το φιλμ απεικονίζει τη ζωή και τις περιπέτειες μιας παρέας παιδιών από τα φτωχά λαϊκά στρώματα του Πόρτο.
Filme Portugues - Aniki Bobo [1942]
Filme Portugues - Aniki Bobo [1942]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου