WHBC-GR: «Ένα γλυκό ξημέρωμα»: Κόμικς για την Αθήνα της Κατοχής

...και μία σοβαρή απάντηση στο γιατί γιορτάζουμε την είσοδο της Ελλάδας στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και όχι την απελευθέρωση της από τον επιμελητή της έκθεσης στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα», Γιάννη Κουκουλά...

Η σειρά εκδηλώσεων με τίτλο «12 Οκτωβρίου 1944 - Η Αθήνα Ελεύθερη» που θα πραγματοποιηθεί στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα» του Δήμου Αθηναίων, στην οποία εντάσσεται και η έκθεση «Ένα γλυκό ξημέρωμα» με ιστορίες κόμικς για την Αθήνα της Κατοχής, θέτει έναν προβληματισμό σχετικά με την επιλογή να γιορτάζουμε την είσοδο της Ελλάδας στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και όχι την απελευθέρωσή της από τους ναζί.

Ο επιμελητής της έκθεσης κ. Γιάννης Κουκουλάς παίρνει σαφή θέση πάνω στο ζήτημα: «Δεν το βρίσκετε λίγο αλλόκοτο να γιορτάζουμε την ημέρα κήρυξης του πολέμου; Και μάλιστα με στρατιωτικού τύπου παρελάσεις μιας σικέ ομοιομορφίας και πειθαρχίας; Φυσικά και πρέπει να αλλάξει αυτό. Δεν είναι εύκολο, αλλά ελπίζω να συμβάλουμε κι εμείς στον διάλογο που πρέπει να γίνει και στη διαμόρφωση φιλειρηνικών συνειδήσεων ανθρώπων που θα μελετούν το παρελθόν, θα τιμούν τα ιστορικά γεγονότα, δεν θα αρκούνται σε εμβατήρια και δεν θα αναλίσκονται σε εκφωνήσεις συνθημάτων» προσθέτει.

Ο τίτλος της έκθεσης «Ένα γλυκό ξημέρωμα» προέρχεται από ένα αγραμμοφώνητο ρεμπέτικο τραγούδι του ελασίτη λοχαγού Νίκου Δημόπουλου-Τούντα. Το έγραψε με αφορμή το μπλόκο της Κοκκινιάς με τους εκατοντάδες νεκρούς, συλληφθέντες και βασανισθέντες. Αν και προδιαθέτει για κάτι εύθυμο κι ευχάριστο, οι στίχοι αποκαλύπτουν τη ναζιστική βαρβαρότητα.

Ο Τούντας τραυματίστηκε λίγο αργότερα και δολοφονήθηκε στο κρεβάτι του από προδότες. Ένα πραγματικά γλυκό ξημέρωμα ήρθε με την απελευθέρωση της Αθήνας, αλλά ούτε κι αυτό διήρκεσε πολύ. Η πρώτη στροφή είναι χαρακτηριστική:

Ένα γλυκό ξημέρωμα

βαράγαν οι τσολιάδες

τα σπίτια μας μπλοκάρανε

με τους Γερμαναράδες

Στην έκθεση συμμετέχουν δεκαπέντε κορυφαίοι Έλληνες δημιουργοί, κατά συντριπτική πλειονότητα έμπειροι και πολυβραβευμένοι, αλλά και ορισμένοι νεότεροι. Όλες οι ιστορίες είναι τετρασέλιδες και, φυσικά, αυτοτελείς, καθώς αφηγούνται συγκεκριμένα «περιστατικά», άλλα βασισμένα σε πραγματικά γεγονότα και άλλα ως μυθοπλασίες που εδράζονται και εκτυλίσσονται στην Αθήνα της Κατοχής, αναπλάθοντας το κλίμα και το πνεύμα της εποχής.

Οι δημιουργοί ασχολούνται με τη φτώχεια και την πείνα, με τις ναζιστικές θηριωδίες, με τους μαυραγορίτες και τους γερμανοτσολιάδες, με την αντίσταση και την αυτοθυσία, έχοντας στο επίκεντρο όμως τους ανθρώπους, τα προσωπικά τους δράματα και τη συντριβή τους. Αλλά και την αξιοπρέπειά τους. Και τον αγώνα τους απέναντι στους κατακτητές.

Αλεξία Οθωναίου

Στόχος της έκθεσης είναι να ανοίξει ένας διάλογος για τον τρόπο με τον οποίο τιμούμε ή νομίζουμε πως τιμούμε το παρελθόν. Επίσης, να επανέλθει στη δημόσια σφαίρα η έννοια της Ιστορίας όχι μόνο ως γνώσης γεγονότων και αριθμών, αλλά και ως επαφής με τις ανθρώπινες «μικρές» ιστορίες, ώστε να μην ξεχαστούν τα εγκλήματα του ναζισμού κατά της ανθρωπότητας. Και να μην επαναληφθούν.

Η προσέγγιση της Ιστορίας με τη βοήθεια των κόμικς δεν είναι κάτι απλό − εξαρτάται από τη δεξιοτεχνία του δημιουργού κόμικς και τη διάθεση του αναγνώστη. Αν ο αναγνώστης έχει ανοιχτούς ορίζοντες κι επιθυμεί να γνωρίσει και να κατανοήσει το παρελθόν, τα κόμικς είναι ένα πολύ καλό μέσο. «Οπτικοποιούν και συμπυκνώνουν την πληροφορία, έχουν ευσύνοπτα κείμενα και η εγγενής αφαιρετικότητά τους εμπλέκει άμεσα και καθοριστικά τον αναγνώστη στη διαδικασία της αναζήτησης, χωρίς να του στερεί την ουσία» εξηγεί ο επιμελητής της έκθεσης.

Στο ερώτημα αν η προσέγγιση της Ιστορίας μέσω των κόμικς θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και στην εκπαίδευση, ο κ. Κουκουλάς είναι βέβαιος: «Ασφαλώς. Στο πλαίσιο του πολυγραμματισμού και των πολλαπλών μεθόδων στη σύγχρονη εκπαίδευση, τα κόμικς πρέπει να καταλάβουν τη θέση που τους αρμόζει, σύμφωνα με την αποτελεσματικότητά τους και την αποδοχή τους από τα παιδιά.

Οι συντηρητικές αγκυλώσεις του παρελθόντος περί παραλογοτεχνίας και υποκουλτούρας, ευτυχώς, σταδιακά σβήνουν», τονίζει. Όσο για την πραγματοποίηση αντίστοιχης έκθεσης στο μέλλον, κάτι τέτοιο είναι πιθανό. Τα τελευταία χρόνια, άλλωστε, το ελληνικό κοινό φαίνεται να είναι δεκτικό προς τα κόμικς, ενώ το θέμα της μνήμης και της γνώσης της Ιστορίας θα είναι πάντα επίκαιρο.