COMICS | Σεξισμός, δημόσιες σχέσεις και άλλα δεινά

Πρόσφατα, η Μarvel Comics ακύρωσε δύο εξώφυλλα του θρυλικού Ιταλού σχεδιαστή Milo Manara. Στην επίσημη ανακοίνωση γινόταν αναφορά σε "προβλήματα προγραμματισμού", αποτελεί όμως κοινό μυστικό ότι ο πραγματικός λόγος ήταν ο ιντερνετικός σάλος που δημιουργήθηκε γύρω από το εξώφυλλο του Manara για το πρώτο τεύχος του Spider-Woman που κυκλοφορεί το Νοέμβριο...

[Το επίμαχο εξώφυλλο του Milo Manara]

Η ιστορία: 

Στα τέλη Αυγούστου, η Μarvel δημοσίευσε το variant cover του Spider-Woman #1. H φανερά σεξουαλική πόζα της ηρωίδας και το χαρακτηριστικό σχεδιαστικό στυλ του Μanara που κάνει το σώμα της να διαγράφεται... εχμ... έντονα μέσα από τη στολή της, σήκωσαν ένα τσουνάμι επικριτικών think pieces προερχόμενων από το Cosmopolitan μέχρι το Time Magazine που έκαναν λόγο για σεξισμό και σεξουαλική αντικειμενοποίηση. Δεδομένου ότι ο συγκεκριμένος τίτλος ανακοινώθηκε σε panel του φεστιβάλ κόμικς San Diego Comic-Con που λεγόταν "Women of Μarvel" κι αποτελεί μέρος μιας σειράς τίτλων στους οποίους, σύμφωνα με τον αρχισυντάκτη της Marvel, Alex Alonso «πρωταγωνιστούν γυναίκες που έχουν τον πλήρη έλεγχο των ζωών τους και προσδιορίζονται από τις πράξεις τους και όχι από την εμφάνισή τους», το συγκεκριμένο εξώφυλλο κρίνεται όντως ως τεράστιο ατόπημα.

[O Milo Manara]

Φυσικά, επειδή μιλάμε για το Ίντερνετ, υπήρξε ηχηρός αντίλογος, με αιχμή του δόρατος μάλλον τον Μaddox. Για όσους δε γνωρίζουν, ο Maddox είναι μια ιντερνετική περσόνα με φανατικό κοινό, που κάνει κάτι που θα μπορούσε να περιγραφεί ως "observational comedy κηρυγματικού τύπου" από τότε που το Ίντερνετ λειτουργούσε με ατμό. Ο Maddox και οι συν αυτώ, εθελοτυφλούν αγρίως και διατείνονται ότι δεν έχει νόημα να μιλά κανείς για σεξισμό και να αναρωτιέται αν θα σχεδιαζόταν ποτέ ένας άνδρας υπερήρωας με τέτοιο τρόπο, φέρνοντας ως πειστήριο εξώφυλλα του Spider-Man που απεικονίζουν τον ήρωα σε στάσεις παρόμοιες με αυτή της Spider-Woman στο σκίτσο του Μanara. 

Όμως, όπως γνωρίζουν όλοι όσοι ασχολούνται με τα υπερηωρικά κόμικς, ο κανόνας θέλει τις στάσεις σώματος των γυναικών (και τις στολές τους, με διαχρονικότερο παράδειγμα το διαβόητο "boob window" της Power Girl) να περιέχουν πάντα το ερωτικό στοιχείο, κάτι που δεν είναι φυσικά εν γένει προβληματικό, γίνεται όμως προβληματικό σε αντιπαραβολή με τους άνδρες υπερήρωες που δεν είναι ποτέ σεξουαλικοί (το ευρηματικό Ηawkeye Initiative που αντικαθιστά υπερηρωίδες με άντρες σχεδιασμένους με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, κάνει πολύ σαφή την παραπάνω αντίθεση).  Πλέον, το 47% του κοινού που διαβάζει κόμικς είναι γυναίκες και λογικά δεν αισθάνονται ιδιαίτερα άνετα όσο η πρακτική αυτή συνεχίζεται.

[Το εξώφυλλο του Αmazing Spider-Man #471. Πολλοί υποστηρίζουν πως η στάση του ήρωα είναι ίδια με της Spider-Woman του Μanara]

Εξίσου άτοπη, και ακόμα πιο επιβλαβής για την "πιάτσα" των κομιξόφιλων, είναι και η θέση πως δεν έχει νόημα να αναζητάμε ρεαλισμό στη στολή της Spider-Woman του Μanara, που εφαρμόζει με αφύσικο τρόπο στο σώμα της (και ουσιαστικά την κάνει να φαίνεται σα γυμνή), εφόσον ήδη μιλάμε για ένα εντελώς μη ρεαλιστικό σύμπαν στο οποίο άνθρωποι μπορούν να πετάνε και να σκαρφαλώνουν σε τοίχους σαν αράχνες· το "suspension of disbelief" είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να απολαύσουμε ένα οποιοδήποτε έργο μυθοπλασίας, όταν όμως χρησιμοποιείται στο πλαίσιο μιας συλλογιστικής δύο ταχυτήτων προκειμένου να διατηρηθεί ως έχει κάτι που μας αρέσει, εις βάρος της κοινωνικής προόδου, τότε υπάρχει πρόβλημα.

Τελικά, ο Alonso απολογήθηκε για το εξώφυλλο. «Θέλουμε όλοι - το μεγαλύτερο εύρος των fans - να αισθάνονται ευπρόσδεκτοι να διαβάσουν το Spider-Woman. Απολογούμαστε - απολογούμαι - για τα ανάμεικτα μηνύματα που προκάλεσε αυτό το εξώφυλλο», δήλωσε σεμνά και ταπεινά αλλά δεν έμεινε εκεί. Υπενθύμισε ότι αυτό δεν είναι το κανονικό εξώφυλλο της έκδοσης αλλά ένα variant cover (δηλαδή ένα από τα πολλά εναλλακτικά εξώφυλλα με τα οποία κυκλοφορούν τα σημαντικά τεύχη όλων των τίτλων) και ότι είναι τόσο αντιπροσωπευτικό για τον τίτλο όσο θα ήταν και ένα καρτουνίστικο variant του Skottie Young που συνηθίζει να απεικονίζει τους ήρωες ως βρέφη ή ζωάκια. 

Η υπόθεση θα μπορούσε να είχε λήξει εκεί, όμως τα άλλα δύο εξώφυλλα του Μanara ακυρώθηκαν, παρόλο που υπάρχουν αμέτρητες παρόμοιες περιπτώσεις για τις οποίες δεν κουνιέται φύλλο· κλασσική περίπτωση κακού timing. Η ειρωνεία δε είναι, ότι ο σχεδιαστής στον οποίο ανατέθηκε το επίσημο εξώφυλλο της έκδοσης είναι ο Greg Land, για τον οποίο ακούγονται έντονες φήμες ότι ξεπατικώνει τα σχέδια των ηρωίδων του από πορνογραφικές εικόνες (ένα σχετικό google search θα σας πείσει). Σαφώς, το κύρος του Milo Manara δεν επλήγη ιδιαίτερα από το περιστατικό, αλλά σίγουρα δεν είναι ό,τι πιο ευχάριστο για έναν καλλιτέχνη να πρέπει να περιορίσει τη δημιουργική του ελευθερία πάνω σε βάσεις αμφισβητήσιμες.

[Το επίσημο εξώφυλλο της έκδοσης, σχεδιασμένο από τον Greg Land]

Με το Ίντερνετ και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είναι πλέον αισθητά πιο εύκολο για τους καταναλωτές πολιτισμικών προϊόντων να ασκούν δημόσια κριτική και να επηρεάζουν το έργο των δημιουργών. Κι αν στην ιστορία με τη Spider-Woman οι επικριτικές φωνές ήταν σωστές και υψώθηκαν στο όνομα της κοινωνικής δικαιοσύνης, υπάρχουν κι άλλες, θεοσκότεινες "ομάδες πίεσης" που παίρνουν τελικά αυτό που θέλουν, μέσα από πρακτικές τρομοκρατίας.

Αν πάμε δε, χάριν σύγκρισης και σε κάτι που απευθύνεται σε πιο ευρύ κοινό (άρα καλείται να κρατάει ευχαριστημένους ανά πάσα στιγμή περισσότερους ανθρώπους), όταν μια σκηνή όχι-ακριβώς-συναινετικού σεξ στην τελευταία σεζόν του Game of Thrones έκανε πολλούς να ισχυριστούν ότι η σειρά προάγει το rape culture, ο διευθυντής προγράμματος του ΗΒΟ, Michael Lombardo, απάντησε πως εμπιστεύεται τις "υπεύθυνες δημιουργικές δυνάμεις" της ομάδας παραγωγής και το θέμα έληξε εκεί.

Η Μarvel από την άλλη, φαίνεται να ακoλουθεί το "o πελάτης έχει πάντα δίκιο, ακόμα κι όταν έχει άδικο" και επέλεξε να κόψει δύο εξώφυλλα παραπάνω για να έχει το κεφάλι της ήσυχο. Αυτό δίνει την εικόνα μιας εταιρίας που προτιμά τις καλλιτεχνικές εκπτώσεις μπροστά στο φόβο της απώλειας μερικών πελατών (των οποίων τις ενστάσεις μπορεί να μην ασπάζεται καν πλήρως). Ας ελπίσουμε ότι τέτοιες πρακτικές δε θα οδηγήσουν σε μια βιομηχανία που βάζει (στην καλύτερη) την πολιτική ορθότητα, ή την αντιλαμβανόμενη πολιτική ορθότητα πάνω από την τέχνη. 

Κείμενο: Νεκτάριος Κουβαράς