Αν έχεις γεννηθεί στην Ελλάδα και ασχολείσαι με τον πολιτισμό, είναι δύσκολο να μη σε απασχολεί το θέμα της ελληνικής αρχαιολαγνείας, φαινόμενο, ίσως, μοναδικό στον κόσμο...
Κάθε Έλληνας που θέλει να υπερηφανευτεί έναντι άλλων λαών κομπάζει για 2-3 φιλοσόφους που έδρασαν σε αυτόν τον τόπο 2.500 χρόνια πριν» λέει ο Φίκος, ο καλλιτέχνης που γνωρίσαμε μέσα από τις τοιχογραφίες μεγάλου μεγέθους που έχει φιλοτεχνήσει στη χώρα μας και στο εξωτερικό, οι οποίες μάλιστα συνδυάζουν στοιχεία της βυζαντινής τέχνης με τη street art.
Πρόσφατα ο Φίκος ξεκίνησε να ανεβάζει στη σελίδα του στο Facebook προσωπογραφίες που κέντρισαν το ενδιαφέρον. Ξεκινώντας από τον Γιάννη Αντετοκούνμπο, τον Γιώργο Λάνθιμο και τον Στέφανο Τσιτσιπά, ο Φίκος άρχισε να δημιουργεί μια σειρά έργων που τιτλοφορεί «Εμείς, οι Νέοι Έλληνες», θέλοντας προφανώς να τονίσει ότι υπάρχουν και σήμερα άνθρωποι που έχουν γεννηθεί σε αυτήν τη χώρα και είναι σημαντικοί, ο καθένας στον τομέα του.
«Ξεκίνησα αυτήν τη σειρά έργων ως υπενθύμιση πως δεν είμαστε οι "αρχαίοι Έλληνες". Δεν δώσαμε τη Δημοκρατία σε κανέναν, δεν χτίσαμε κανέναν Παρθενώνα και, δυστυχώς, είμαστε μακριά από αυτό που λέμε "αρχαίο ελληνικό πνεύμα". Είμαστε, όμως, κι εμείς Έλληνες, οι Νέοι Έλληνες. Ένας λαός που μπορεί να έχει αρκετά προβλήματα, αλλά έχει πετύχει και αρκετά σημαντικά πράγματα τον τελευταίο αιώνα, για τα οποία μπορεί και θα έπρεπε να είναι υπερήφανος. Τέτοια επιτεύγματα παρουσιάζει αυτή η σειρά μέσα από πρόσωπα σημαντικών νέων Ελλήνων»
Μπορείτε να δείτε περισσότερες δουλειές του Φίκου εδώ και να παρακολουθείτε την εξέλιξη της σειράς στη σελίδα του στο facebook και στο Instagram.
«Ξεκίνησα αυτήν τη σειρά έργων ως υπενθύμιση πως δεν είμαστε οι "αρχαίοι Έλληνες". Δεν δώσαμε τη Δημοκρατία σε κανέναν, δεν χτίσαμε κανέναν Παρθενώνα και, δυστυχώς, είμαστε μακριά από αυτό που λέμε "αρχαίο ελληνικό πνεύμα". Είμαστε, όμως, κι εμείς Έλληνες, οι Νέοι Έλληνες. Ένας λαός που μπορεί να έχει αρκετά προβλήματα, αλλά έχει πετύχει και αρκετά σημαντικά πράγματα τον τελευταίο αιώνα, για τα οποία μπορεί και θα έπρεπε να είναι υπερήφανος. Τέτοια επιτεύγματα παρουσιάζει αυτή η σειρά μέσα από πρόσωπα σημαντικών νέων Ελλήνων»
Η επιλογή των προσώπων,
που δεν έχει τελειώσει ακόμα,
γίνεται κυρίως με κριτήριο
την επιδραστικότητα
και τη διαφορετικότητα
των τομέων δράσης,
προκειμένου να φανεί
η ποικιλία αντικειμένων
στα οποία έχουμε ανθρώπους
που έχουν διακριθεί.
Η ιδέα γι' αυτήν τη σειρά τού ήρθε, λέει, πριν από λίγους μήνες, όταν όλη η Ελλάδα συζητούσε για την τριάδα Αντετοκούνμπο - Τσιτσιπάς - Λάνθιμος και τα αντίστοιχα επιτεύγματά τους: αρχηγός της ομάδας του στo All Star Game του NBA, νίκη επί του Φέντερερ και τελικός στο αυστραλιανό Open, και υποψήφιος για 10 Όσκαρ με την «Ευνοούμενη». «Ήταν τα πρώτα πρόσωπα της σειράς και μπορώ να πω πως ξεκίνησα και με μια δόση χιούμορ, εξού και το εξελληνισμένο "Ανδετοκούμβιος" αντί του Αντετοκούνμπο, αναφορά στον αγαπημένο μου Κόντογλου, ο οποίος έκανε το ίδιο με όλα τα ξενικά ονόματα των θαλασσινών ηρώων του»
Γρήγορα όμως φάνηκε πως αυτή η ιδέα μπορούσε να εξελιχθεί σε κάτι βαθύτερο. «Χαίρομαι που ο κόσμος το κατάλαβε και το αγκάλιασε με τόση αγάπη. Έλαβα αρκετά μηνύματα ανθρώπων που ένιωσαν πολύ θετικά συναισθήματα βλέποντας αυτά τα έργα. Άλλοι ξαφνιάστηκαν ευχάριστα, άλλοι πήραν ελπίδα, άλλοι συγκινήθηκαν βλέποντας την εικόνα ενός ανθρώπου που έχουν πρότυπο, άλλοι έγραψαν πως ανυπομονούν να δουν ποιον θα απεικονίζει το επόμενο έργο».
Σύμφωνα με τον Φίκο, η επιλογή των προσώπων, που δεν έχει τελειώσει ακόμα, γίνεται κυρίως με κριτήριο την επιδραστικότητα και τη διαφορετικότητα των τομέων δράσης, προκειμένου να φανεί η ποικιλία αντικειμένων στα οποία έχουμε ανθρώπους που έχουν διακριθεί.
«Φυσικά, έπρεπε να κάνω μια επιλογή, μια και δεν μπορώ να παρουσιάσω όλους τους σημαντικούς Έλληνες. Σε μεγάλο βαθμό, όμως, τα κριτήρια είναι καθαρά προσωπικά. Στον τομέα της Ιστορίας επέλεξα να συμπεριλάβω τη Μαρία Ευθυμίου, γιατί έχω μια προσωπική σχέση μαζί της, την αγαπώ και την εκτιμώ πολύ ως άνθρωπο –εκτός από επαγγελματία, φυσικά– και, ως έναν βαθμό, θεωρώ την επικοινωνία της επιστήμης σημαντικότερη από την ίδια την επιστήμη στην εποχή μας. Το ίδιο ισχύει και για τον φίλο μου, π. Ανδρέα Κονάνο. Εξάλλου, ασχέτως θρησκευτικών πεποιθήσεων, πώς θα μπορούσε να αγνοήσει κανείς έναν ιερέα που ακολουθούν πάνω από 200.000 άνθρωποι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι ομιλίες του γεμίζουν αμφιθέατρα χιλιάδων θέσεων;
»Ένα άλλο φωτεινό παράδειγμα που μου άρεσε πολύ ήταν αυτό της "μητέρας 1.400 παιδιών", της Κύπριας Άντριας Ζαφειράκου, η οποία βραβεύτηκε πέρσι ως η καλύτερη δασκάλα στον κόσμο, μη μένοντας στις τυπικές υποχρεώσεις μιας δημόσιας υπαλλήλου αλλά δείχνοντας πραγματικά μητρική αγάπη στα παιδιά που διδάσκει και προέρχονται από πάρα πολλές χώρες, μιλάνε διαφορετικές γλώσσες και αντιμετωπίζουν προβλήματα που εμείς ίσως δεν έχουμε αντιμετωπίσει ποτέ. Η αλήθεια όμως είναι πως δεν χρειάζεται να πει πολλά κανείς για κάθε πρόσωπο της σειράς. Τι να πεις, για παράδειγμα, για τον Μίκη Θεοδωράκη ή τον Ντίνο Χριστιανόπουλο; Τα ονόματα μιλάνε από μόνα τους».
Τον ρωτάω για τον όρο «σύγχρονη βυζαντινή ζωγραφική» που επινόησε ο ίδιος για να περιγράψει το στυλ με το οποίο ζωγραφίζει. Πολλοί, ομολογουμένως, μπερδεύονται, νομίζοντας ότι η βυζαντινή τεχνοτροπία απεικονίζει μόνο θρησκευτικά θέματα κι έτσι στο παρελθόν είχε δεχτεί αντιδράσεις γι' αυτήν του την επιλογή.
«Αυτό το μπέρδεμα μας ταλαιπωρεί ως κοινωνία και είναι ένα πρόβλημα πιο βαθύ απ' ό,τι φαίνεται. Ο Έλληνας έχει διαχωρίσει την πνευματικότητα από την υπόλοιπη ζωή του, γι' αυτό και βλέπεις πως με άλλο ύφος μιλάμε μέσα στην εκκλησία και με άλλο εκτός. Αντίστοιχα, με άλλο ζωγραφικό ύφος ζωγραφίζουμε μέσα στην εκκλησία και με άλλο έξω από αυτήν. Προσωπικά, το βρίσκω λίγο ασυνεπές. Κατ' εμέ, το ζήτημα είναι ολόκληρη η ζωή μας να χαρακτηρίζεται από ενότητα. Να είμαι ο ίδιος και εδώ και εκεί. Να μην είμαι σεμνότυφος σε ό,τι αφορά τα πνευματικά-θρησκευτικά πράγματα και ασύδοτος σε ό,τι αφορά όλα τα υπόλοιπα. Να βρω μια μέση οδό που να με εκφράζει, όντας ειλικρινής με τον εαυτό μου και με τους άλλους».
»Για να συσχετίσω αυτά που λέω με τα της τέχνης, η ελληνική ζωγραφική ποτέ δεν υπηρέτησε μία μόνο θεματική. Με το ίδιο ζωγραφικό ύφος απεικόνιζαν λ.χ. έναν αυλητή στα αγγεία τους, με το ίδιο ύφος τους θεούς στους ναούς τους, με το ίδιο ακριβώς τις σεξουαλικές σκηνές στα πορνεία της Πομπηίας. Η ζω-γραφική (γραφή της ζωής), όπως συμβαίνει και με τη γραφή, είναι ένα μέσο έκφρασης και ως τέτοιο δεν μπορεί να χαρακτηρίζεται από το περιεχόμενό του.
»Μήπως στην καθημερινή μας ζωή γράφουμε με διαφορετικό γραφικό χαρακτήρα, ανάλογα με το τι γράφουμε; Ο δικός μου ζω-γραφικός χαρακτήρας πατάει πάνω στη βυζαντινή-ελληνική παράδοση και είναι ο ίδιος, είτε ζωγραφίζω μια θεότητα, είτε έναν δολοφόνο, είτε ένα πορτοκάλι, επομένως δεν τέθηκε ποτέ θέμα για το αν θα χρησιμοποιούσα αυτό το ζωγραφικό ύφος ή κάποιο άλλο στην εν λόγω σειρά».
»Αντιδράσεις φυσικά υπήρξαν, αλλά στο πλαίσιο του αναμενόμενου. Προσωπικά, δεν με ενοχλεί να υπάρχουν αρνητικά σχόλια γύρω από την τέχνη μου. Τα αρνητικά σχόλια είναι πολλές φορές μια καλή ευκαιρία να βελτιωθείς και, σε κάθε περίπτωση, καθένας μας έχει τα πιστεύω του κι αυτά θα πρέπει να είναι σεβαστά. Ωστόσο, είναι θλιβερό και απογοητευτικό να δέχεσαι ύβρεις και προσωπικές επιθέσεις-κατηγορίες που δεν έχουν καμία βάση, και μάλιστα από ανθρώπους που ούτε σε γνωρίζουν προσωπικά ούτε έχουν τις στοιχειώδεις γνώσεις περί του αντικειμένου με αφορμή το οποίο σε κατηγορούν».
— Δηλαδή; Με τι είδους κατηγορίες ήρθατε αντιμέτωπος;
»Για παράδειγμα, κάποιος με κατηγόρησε πως προκαλώ για εμπορικούς σκοπούς, γι' αυτό έβαλα επίτηδες φωτοστέφανα στα πορτρέτα με σκοπό να πουλήσω. Μα, πρώτον, δεν πουλάω τα συγκεκριμένα έργα και, δεύτερον, αν με ενδιέφεραν πρωτίστως τα χρήματα, πολύ απλά θα αντέγραφα βυζαντινές εικόνες και θα ζωγράφιζα εκκλησίες. Εκεί είναι τα λεφτά. Και μιλάμε για πολλά λεφτά.
Αν ήμουν εμπορικός, ως street artist θα ζωγράφιζα σε τοίχους τεράστια πρόσωπα από φωτογραφίες (δηλαδή αυτό που κάνουν οι περισσότεροι street artists) ή θέματα για την πολιτική, την κρίση και τους μετανάστες που ήρθαν στην Ελλάδα, θεματικές δηλαδή που πουλάνε σαν τρελές στο εξωτερικό. Θα μπορούσα να έχω κερδίσει πολλά από τη δίψα των ξένων δημοσιογράφων για «αθηναϊκή πολιτική street art», αλλά δεν το έκανα ποτέ.
Θέλω να πω πως αν ήμουν εμπορικός ή ήθελα να προκαλέσω, θα έκανα άλλα πράγματα. Δεν θα ακολουθούσα έναν δρόμο μοναχικό, δύσκολο και αβέβαιο, όπως το να προσπαθείς να δώσεις ζωή σε μια νεκρή παράδοση που ενδιαφέρει ένα αμελητέο ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού. Δεν κατακρίνω όλα τα παραπάνω παραδείγματα, απλώς δεν τα ακολουθώ.
— Κάποιοι σας κατηγορούν επίσης ότι «αγιοποιείτε» αθλητές και σκηνοθέτες...
»Δεν ξέρω πού είδε κανείς τη λέξη «άγιος» σε αυτά τα έργα, αλλά, αλήθεια, χρειάζεται να συζητήσουμε σοβαρά για το αν θεωρώ πως όλα αυτά τα πρόσωπα είναι χριστιανοί άγιοι εν ζωή; Κάπου ξέφυγε η παρανόηση με το φωτοστέφανο. Τόσο που με κάνει να αναρωτιέμαι: το φωτοστέφανο κάνει τον άγιο ή ο άγιος το φωτοστέφανο; Για να καταλήξω, όπως είναι φανερό, οι όποιες αντιδράσεις εξέφρασαν με διαφορετικά λόγια ένα πράγμα: «Δεν μας αρέσει το φωτοστέφανο σε μορφές που δεν είναι χριστιανοί άγιοι».
— «Μια μορφή με φωτοστέφανο δεν σημαίνει απαραίτητα "χριστιανός άγιος"». Αυτό σημειώνετε και σε ένα post που αναρτήσατε στο fb.
«Όταν κατάλαβα πως έχει δημιουργηθεί μεγάλη παρεξήγηση γύρω από αυτήν τη σειρά, έγραψα ένα κειμενάκι με διάθεση όχι να απολογηθώ αλλά να μοιραστώ κάποια ιστορικά στοιχεία σχετικά με την προέλευση του φωτοστέφανου, κυρίως γι' αυτούς που ενδιαφέρονται να μάθουν κάτι νέο.
»Τα φωτοστέφανα στην τέχνη απαντούν σε όλον τον κόσμο, σε όλες τις εποχές – ο χριστιανισμός δεν έχει το μονοπώλιο του φωτοστεφάνου σε καμία περίπτωση. Ούτε κατά τη βυζαντινή περίοδο ούτε σήμερα, φυσικά, που η τέχνη έχει απελευθερωθεί από τέτοιου είδους συμβολισμούς. Ακόμα και ιστορικά αν το δεις, ο χριστιανισμός παρέλαβε αυτό το στοιχείο, δεν το εφηύρε.
»Εξάλλου, δεν υπάρχει καμία αναφορά στην Αγία Γραφή για «φως γύρω από το κεφάλι» κάποιου προσώπου. Αντιθέτως, κάτι αντίστοιχο υπάρχει στον Όμηρο. Μπορούμε να θεωρήσουμε, λοιπόν, πως, παρ' ότι η πρώτη μορφή ενός φωτεινού δίσκου πάνω στο κεφάλι κάποιου εντοπίζεται στην Αίγυπτο του 1300 π.Χ., η γέννηση της γνωστής μας μορφής του φωτοστέφανου θα πρέπει να αναζητηθεί στην Κλασική Εποχή της αρχαίας Ελλάδας (5ος αι. π.Χ.) και, ακριβώς όπως στην Αίγυπτο, σχετίζεται με τη λατρεία του θεού Ήλιου».
»Από την επίδραση της ελληνικής τέχνης προέρχονται και οι πρώτες απεικονίσεις του Βούδα και γενικότερα των ινδουιστικών θεοτήτων, επίσης απεικονιζόμενες με φωτοστέφανο, ενώ με το νέο πολιτικό σύστημα που έφερε η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία το φωτοστέφανο χρησιμοποιήθηκε ως ένα πολύ καλό στοιχείο για να διακρίνονται, εκτός των θεοτήτων, τα νέα, σημαντικά πλέον πρόσωπα, οι αυτοκράτορες.
»Αυτός είναι και ο λόγος που βλέπουμε Ρωμαίους-Βυζαντινούς αυτοκράτορες όπως ο Κωνσταντίνος, ο Ιουστινιανός, η Θεοδώρα κ.ά. να απεικονίζονται με φωτοστέφανο, ενώ είναι ακόμα εν ζωή (αν και φωτοστέφανο σε εν ζωή βασιλιά βρίσκουμε ήδη τον 3ο π.Χ. αι., στον Πτολεμαίο τον Ευεργέτη). Το ότι μέχρι αυτό το σημείο το φωτοστέφανο δεν έδειχνε τίποτε άλλο πέρα από τη βασιλική ιδιότητα του προσώπου φαίνεται ξεκάθαρα και από το γεγονός ότι, τουλάχιστον μέχρι το 450 μ.Χ., με φωτοστέφανο απεικονίζεται ακόμα και ο Ηρώδης, και μάλιστα στη σκηνή που διατάζει τη σφαγή του βρέφους Ιησού!
»Τελευταία σε αυτές τις εξελίξεις η χριστιανική τέχνη, που αποκρυσταλλώθηκε μετά τον 9ο αι., με τη νίκη των εικονολατρών επί των εικονομάχων και την πραγματοποίηση της Ζ' Οικουμενικής Συνόδου, στην οποία, σημειωτέον, δεν αναφέρεται τίποτα για τα φωτοστέφανα ή τον τρόπο απεικόνισης των μορφών των αγίων του χριστιανισμού».
»Ο χριστιανισμός, συνεπώς, δεν έκανε τίποτα παραπάνω από το να υιοθετήσει όλη αυτή την αρχαία ελληνική καλλιτεχνική παράδοση, κάτι το οποίο είναι, φυσικά, απόλυτα κατανοητό και λογικό. Η τέχνη, οι θρησκείες, οι παραδόσεις, ο πολιτισμός, είναι μια σκυταλοδρομία – παίρνεις και δίνεις τη σκυτάλη. Φαίνεται, όμως, πως κάποιοι οικειοποιούνται τη σκυτάλη που παρέλαβαν σε τέτοιο σημείο που δεν θέλουν να τη δώσουν σε κανέναν άλλο. Θέλω να πιστεύω ότι από τα παραπάνω γίνεται φανερό πως τα φωτοστέφανα έχουν μπει σε αυτήν τη σειρά με την προ χριστιανισμού χρήση τους, ως διακριτικό σημαντικού προσώπου και τίποτα παραπάνω.
»Να πω και κάτι ακόμα, για να ολοκληρώσω με το θέμα των αντιδράσεων. Καταλαβαίνω την ενόχληση χριστιανών που είδαν τα έργα, χωρίς να έχουν διαβάσει τα παρόντα. Από την άλλη, όμως, είναι να απορεί κανείς: έχουμε τόσα προβλήματα ως κοινωνία (καταρρέουσα οικονομία, έλλειψη παραγωγικότητας, κακή παιδεία, διαφθορά μέχρι το κόκαλο κ.λπ.) και τη στιγμή που κάποιος σου δείχνει ένα φως, έναν φάρο μέσα στο σκοτάδι, εσύ κοιτάς το δάχτυλο, και μάλιστα σχολιάζεις πως έχει βρόμικα νύχια; Κάποιοι χάνουν εντελώς το νόημα της σειράς, θαρρώ.
— Τι να περιμένουμε καθώς προχωράει αυτή η σειρά; Υπάρχει περίπτωση να δούμε κάποιο από αυτά τα έργα σε mural; Πρόκειται να τα εκθέσετε κάπου;
Αφού ολοκληρώσω τα εν ζωή πρόσωπα, θα προχωρήσω σε σημαντικές προσωπικότητες του 20ού αι. που έχουν φύγει, όπως ο Ελύτης, ο Τσιτσάνης και ο Παπανικολάου. Πολλοί από μας δεν ζήσαμε αυτούς τους ανθρώπους, ζούμε όμως τον απόηχό τους, γι' αυτό και τους κατατάσσω στην ίδια οικογένεια των Νέων Ελλήνων.
»Το σκεπτικό, εξάλλου, είναι πως όλοι όσοι ζούμε σήμερα, με εξαίρεση τα πολύ νέα παιδιά, βιώσαμε το μεταίχμιο δύο αιώνων, του 20ού και του 21ου. Αυτούς τους Έλληνες αφορά αυτή η σειρά. Τοιχογραφία δημόσια όχι, δεν θα κάνω, καθώς δεν θα ήθελα να προκαλέσω κανέναν. Αν, όμως, μου γίνει πρόταση να εκθέσω σε κάποιον ειδικό χώρο, γιατί όχι; Θα έχει ενδιαφέρον. Όσον αφορά την έκθεση, πιστεύω θα άξιζε να εκτεθεί αυτή η σειρά όταν τελειώσει.
»Ωστόσο, δεν είναι κάτι που έχω σκεφτεί ακόμα. Προς το παρόν, απολαμβάνω τη διαδικασία. Ξέρεις, η μελέτη της ζωής τόσο σπουδαίων και χαρισματικών ανθρώπων είναι από μόνη της μια τεράστια πηγή έμπνευσης, μα η στιγμή που πιάνεις το πινέλο με σκοπό να προσεγγίσεις όλο αυτό το μεγαλείο με τον δικό σου απλό, ταπεινό τρόπο είναι κάτι παραπάνω, είναι πηγή δέους. Γι' αυτό είναι από τα πιο όμορφα θέματα με τα οποία έχω ασχοληθεί».
Μπορείτε να δείτε περισσότερες δουλειές του Φίκου εδώ και να παρακολουθείτε την εξέλιξη της σειράς στη σελίδα του στο facebook και στο Instagram.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου